در این نوشته شاعران مشهور ایرانی به ترتیب تاریخ از قدیم به جدید به صورت نمودار و جدول دوستداران شعر و ادب و فرهنگ تقدیم شده است

ایران زمین مهد شعر و شاعری است که مدعای این سخن وجود شاعران مشهور ایرانی در فهرست های گوناگون ادیبان جهان است و به دلیل همین کثرت شعرا در ایران است که بسیاری از ما با وجود علاقه زیاد به آنان، گاهی در مورد دوران زندگی آنها دچار اشتباه می شویم.

بدین روی تاریخ زندگی هر یک از شعرای مشهور ایرانی استخراج شده و برای سهولت در به خاطر سپردنِ تاخر و تقدمِ آنان ، فهرست مشهورترین شاعران ایرانی به ترتیب قرن به صورت تصویری در قالب نمودار و جدول بر اساس تاریخ هجری شمسی و میلادی تقدیم دوستداران فرهنگ و ادب شده است.

شاعران مشهور ایرانی به ترتیب تاریخ از قدیم به جدید

جدول و نمودار شاعران مشهور ایرانی به ترتیب تاریخ هجری شمسی

جدول و نمودار شاعران مشهور ایرانی به ترتیب تاریخ میلادی

---

معرفی مختصر مشهورترین شاعران ایرانی به ترتیب قرن

رودکی قدیمی ترین شاعر ایران

قرن 3 و 4 هجری شمسی

رودَکی مشهور به استاد شاعران زاده: ۲۳۷ و درگذشته: ۳۱۹ هجری شمسی از نخستین شاعران مشهور ایرانی در دوره سامانی در سد سوم و چهارم هجری شمسی است. او در روستایی به‌نام پنجکنت در تاجیکستان امروزی در نزدیکی نَخشَب و سمرقند به دنیا آمد.

رودکی را نخستین شاعر بزرگ پارسی‌گوی و پدر شعر پارسی می‌دانند به این دلیل که تا پیش از وی کسی دیوان شعر نداشته‌است

ریچارد فرای Richard N. Frye عقیده دارد که رودکی در تغییر خط از خط پهلوی به خط فارسی نقش داشته‌است.

از تمام آثار رودکی که گفته می‌شود بیش از یک میلیون و سیصد هزار بیت و نیز شش مثنوی بوده‌، از رودکی فقط ۱۰۴۷ بیت شامل قصیده، غزل و رباعی باقی مانده‌است.

دقیقی

قرن 4 هـ.خورشیدی

ابو منصور محمد بن احمد توسی مشهور به دقیقی زاده 310- درگذشته 359 هـ. خورشیدی از شاعر پارسی گوی بود که پیش از فردوسی تلاش کرد داستان های حماسی ایران را به نظم درآورد و بخش کوچکی از آغاز شاهنامه سرودهٔ اوست که فردوسی آن‌ها را با ذکر نام دقیقی در اثر خود گنجانده‌است.

فردوسی

قرن چهارم هجری شمسی

حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی زاده: 319 و درگذشته: 403 هجری شمسی شاعر حماسه‌سرای ایرانی و سراینده شاهنامه، حماسه ملی ایران است که در روستای پاژ در شهرستان توس در خراسان دیده به جهان گشود است.

فردوسی را بزرگ‌ترین سراینده پارسی‌گو دانسته‌اند که از شهرت جهانی برخوردار است. فردوسی را حکیم سخن و حکیم توس گویند.

باباطاهر

قرن 4 و 5 هـ.ش

باباطاهر یا باباطاهر عریان همدانی، زاده: 326 و درگذشته: 411 هجری شمسی در شهر همدان و در دوران طغرل بیک سلجوقی می زیسته و به زبان لری شعر می سروده است

ناصر خسرو

قرن 4 و 5 هـ.شمسی

حکیم ناصر خسرو قبادیانی بلخی، معروف به ناصرخسرو، زاده: ۳۸۳ و درگذشته: ۴۶۷ هجری شمسی فیلسوف و حکیم و از شاعران مشهور ایرانی است که در قبادیان از توابع بلخ متولد شد و در بدخشان درگذشت.

وی بر اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود از قبیل فلسفه و حساب و طب و موسیقی و نجوم و کلام تبحر داشت و در اشعار خویش به کرات از احاطه داشتن خود بر این علوم تأکید کرده‌است.

ناصر خسرو، حافظ و رودکی سه شاعری هستند که کل قرآن را از برداشته‌است.

---

خواجه عبدالله انصاری

قرن 4 و 5 هـ.شمسی

خواجه عبدالله انصاری زاده: 385 و درگذشته: ۴۶۷ هجری شمسی در شهر هرات معروف به «پیر هرات» و «انصاری هروی»، دانشمند و عارف صوفی مسلک بود.

او به عنوان یکی از نوابغ ادبی و چهره‌های شاخص و خراسان قدیم در قرن ۱۱ میلادی/ ۵ ه‍.ش که به عنوان مفسر قرآن و استاد اخلاق، شناخته می‌شود

انصاری شعر می‌سرود، ولی بیشتر شهرت وی به جهت رسالات و کتب مشهوری است که تألیف کرده‌است و از آثار مشهور او می توان مناجات‌نامه، نصایح، زادالعارفین، کنزالسالکین، قلندرنامه، محبت‌نامه، هفت‌حصار، الهی‌نامه و صد میدان و مصیبت نامه را می‌توان نام برد.

خیام

قرن 5 و 6 هـ.خورشیدی

حکیم عُمَر خَیّام نیشابوری زاده سال 440 و درگذشته 510 هجری شمسی علامه، فیلسوف، موسیقی‌دان، فیزیک‌دان، ادیب، عارف، ستاره‌شناس و شاعر رباعی‌سرای ایرانی در دوره سلجوقی است.

گرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست اما رباعیاتش شهرت جهانی داشته و به بیشترِ زبان‌های زنده ترجمه شده‌است.

یکی از برجسته‌ترین کارهای خیام ، سروسامان دادن گاهشماری تاریخ هجری خورشیدی در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دورهٔ پادشاهی ملک‌شاه سلجوقی است . وی بدین منظور مدار گردش کرهٔ زمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه نمود.

سنایی

سده پنجم و ششم هـ-شمسی

حکیم سنایی غزنوی یا حکیم سنایی زاده: 459 و درگذشته: 529 هجری شمسی از بزرگ‌ترین صوفیان و شاعران قصیده‌گو و مثنوی‌سرای زبان پارسی در شهر غزنه (واقع در افغانستان کنونی) دیده به جهان گشود

او برای نخستین بار عرفان را به صورت جدی وارد شعر فارسی کرد.

آثار مشهور سنایی عبارتند از: دیوان اشعار، سیرالعباد الی المعاد، کارنامهٔ بلخ، عشق‌نامه و عقل‌نامه

---

---

---

حافظ

قرن هشتم هـ-شمسی

خواجه شمسُ‌الدّینْ محمّدِ حافظِ شیرازی زاده: 705 و درگذشته: 768 هجری شمسی مشهور به لِسانُ‌الْغِیْب متخلص به حافظ، از مشهورترین شاعران ایرانی است

حافظ را از مهم‌ترین اثرگذاران بر شاعرانِ فارسی‌زبانِ پس از خود می‌شناسند. در سده‌های هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار او را به زبان‌های اروپایی نیز ترجمه کردند و نامش به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.

حافظ افکارِ مولوی و خیام را با سخنِ سعدی پیوند زد و از عناصرِ دیگر مانند طنز و نگرش‌های سیاسی و اجتماعی بر آن افزود. او غزل عاشقانه و عارفانه را با استفاده از صنعتِ ایهام، به یکدیگر پیوند زده‌است.

غزلِ عاشقانه را سعدی، و غزلِ عارفانه را مولوی به اوج رسانده بودند، و بدین‌ترتیب غزل را دیگر یارایِ پیش رفتن نبود، بدین‌معنی که تلاشِ هر شاعری در هر کدام از طرفینِ غزل، بی‌ثمر بود؛ و تنها راه، آمیختنِ این دو به یکدیگر بود.
اما تلفیقِ این دو غزل در شعرِ حافظ به عالی‌ترین وجه صورت پذیرفته و زبانِ بلیغ و هنرمندانه با مضامینی بلند گرد آمده‌است

• دانلود کتاب صوتی دیوان حافظ

جامی

قرن نهم هـ-شمسی

نورالدّین عبد الرّحمن جامی معروف به جامی زاده: 793 و درگذشته: 871 هجری شمسی شاعر، موسیقی‌دان، ادیب و صوفیِ نام‌دار فارسی‌زبانِ ایرانیِ سدهٔ ۹ شمسی در ترتبت جام خراسان متولد شد.

وی با الهام گرفتن از گلستان سعدی یکی از مهم‌ترین کتاب‌های خود یعنی بهارستان را به رشتهٔ تحریر درآورد

نگاهی به زندگی و آثار جامی

---

وحشی بافقی

قرن دهم هجری شمسی

شمس‌الدّین محمّد وحشی بافقی از شاعران نامدار ایرانی در سده دهم هجری شمسی است که در شهر بافق از توابع یزد چشم به جهان گشود.

دوران زندگی او با پادشاهی شاه طهماسب صفوی و شاه اسماعیل دوم و شاه محمد خدابنده هم‌زمان بود.

وی تحصیلات مقدماتی خود را در زادگاهش سپری نمود. در جوانی به یزد رفت و پس از چند سال به کاشان عزیمت نمود و پس از روزگاری اقامت در کاشان و سفر به بندر هرمز و هندوستان، در اواسط عمر به یزد بازگشت و تا پایان عمر در این شهر زندگی کرد.

وحشی بافقی غزل‌سرای بزرگی بود. در غزلیات از عشق‌های نافرجام، زندگی سخت و مصائب و مسایل خود یاد کرده‌است.

کلیات وحشی متجاوز از نُه هزار بیت و شامل قصیده، ترکیب‌بند و ترجیع‌بند، غزل، قطعه، رباعی و مثنوی است.

---

صائب تبریزی

قرن دهم و یازدهم هجری خورشیدی

میرزا محمدعلی صائب تبریزی زاده 970 و درگذشته 1048 خورشیدی با لقب ملک الکلام بزرگ‌ترین غزلسرای سده یازدهم خورشیدی و نامدارترین شاعر زمان صفویه بود.

او در دربار صفوی به عنوان ملک الشعرایی رسید و به او شاه شاعر سبک هندی می‌گویند.

بیدل دهلوی

اواخر قرن یازدهم خورشیدی

بیدل دهلوی زاده 1022 و درگذشته 1099 خورشیدی شاعر پارسی‌سرای سبک هندی در اواخر قرن یازدهم هجری خورشیدی است که در ایالت بهار هندوستان به دنیا آمد و بیشتر عمر خود را در شاه جهان‌آباد دهلی زندگی کرد و آثار منظوم و منثور خود را خلق کرد.

حزین لاهیجی

قرن دوازدهم خورشیدی

حزین لاهیجی زاده 1070 و درگذشته 1145 هجری خورشیدی از شاعران برجسته ایرانی در قرن دوازدهم خورشیدی و از آخرین شاعران بزرگ سبک هندی بود.

از آثار او می‌توان به تذکره شعرا، دیوان اشعار، صفیر دل و حدیقه ثانی در برابر حدیقه سنایی و تذکارات العاشقین در برابر لیلی و مجنون اشاره کرد.

---

شاعران مشهور قرن 12 و 13 هـ.شمسی

وصال شیرازی (1162- 1224 هـ.شمسی)

فروغی بسطامی (1177- 1236 ه.خورشیدی)

قاآنی (1187-1234 هـ.خورشیدی)

---

شاعران معاصر ایرانی (قرن چهاردهم هـ.شمسی )