پروژه سترگ جمع آوری و تالیف تاریخ ایران کمبریج – مجموعه 7 جلدی، در سال سال 1346 هـ-ش (1968 میلادی) در دانشگاه کمبریج انگلستان شروع شد و در سال 1367هـ.ش (1989 میلادی) جلد هفتم و آخرین جلد آن منتشر شد.

در باره تاریخ ایران کمبریج – مجموعه 7 جلدی

پیشنهاد پژوهش و جمع آوری و انتشار تاریخ ایران اولین بار توسط آقای حسین قدس نخعی سفیر ایران در انگلستان با حمایت آقای آرتور آربری Arthur John Arberry خاور شناس شهیر دانشگاه کمبریج مطرح شد.

هزینه های پژوهش و انتشار مجموعه در آن زمان به مبلغ 25000 پوند توسط شرکت ملی نفت ایران تعهد شد که با پیروزی انقلاب این بودجه قطع شد

پس از پیروزی انقلاب و عدم پرداخت هزینه های تعهد شده، نهادها و اشخاصی مانند مؤسسه مطالعات ایرانی در واشینگتن (در تهیه جلد دوم)، مؤسسه یارشاطر وابسته به دانشگاه کلمبیا برای جلدهای ششم و هفتم و شاهزاده ابونصر عضد (از شاهزادگان قاجار) برای جلد هفتم، کمکهای مالی بلاعوضی کردند

افرادی همانند احسان یارشاطر در تامین هزینه و پی گیری ادامه پژوهش و چاپ و انتشار جلدهای بعدی تلاش بسیار کرده و در به نتیجه رسیدن پروژه نقش اساسی داشتند.

در تالیف و خلق این پروژه سترگ، جمعی از نامدارترین مورخان جهان و بزرگان ایران‌شناسی نظیر آرتور آربری، هارولد بیلی، رابرت زینر، سید حسن تقی‌زاده، عیسی صدیق، لارنس لاکهارت، جان اندرو پویل، ماکس مالوان، ادموند باسوورت، ذبیح‌الله صفا، ایلیا گریشویچ، دیاکونوف، فیشر، ریچارد فرای، احسان یارشاطر، مری بویس، عبدالحسین زرینکوب، و… حضور داشته اند

هوبرت دارک که بین سال‌های 1970 تا 1993 به عنوان دبیر تحریریه این پروژه فعالیت می‌کرددر باره این مجموعه چنین می گوید:

این مجموعه صرفا تاریخ ایران نیست بلکه همزمان با تاریخ ، بررسی شکوفایی فرهنگی ایران و سهم این فرهنگ در منطقه و جهان است و با تأکید بر عوامل جغرافیایی و اکولوژیکی ایران زمین تمام جنبه های دینی، فلسفی، اقتصادی، علمی و هنری در تمدن ایران بررسی شده است

فهرست مجلدات مجموعه تاریخ ایران کمبریج

1. جلد اول. سرزمین ایران، تصحیح ویلیام بی فیشر
2. جلد دوم. دوره مادها و هخامنشیان حمله اسکندر تصحیح ایلیا گرشویچ
3. جلد سوم. دوره سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان، تصحیح احسان یارشاطر
4. جلد چهارم. ازحمله اعراب و فروپاشی ساسانیان تا شروع دوره سلجوقیان، ویرایش توسط ریچارد نلسون فرای
5. جلد پنجم. دوره سلجوقی تا حمله مغول و حکومت ایلخانان، تصحیح جان اندرو بویل
6. جلد ششم. دوره های تیموریان و صفویان، ویرایش لارنس لاکهارت و پیتر جکسون
7. جلد هفتم. از نادرشاه ،زندیه، قاجار تا جمهوری اسلامی، ویرایش پیتر اوری، گاوین آر جی همبلی و چارلز پیتر ملویل

دانلود کتاب صوتی تاریخ صفویان – از جلد ششم تاریخ ایران کمبریج

جلد نخست تاریخ ایران کمبریج : سرزمین ایران

• جلد اول، قسمت اول، سرزمین ایران
• جلد اول، قسمت دوم، مردم ایران

موقعیت جغرافیایی و اقلیمی، اکوسیستم گیاهی و جانوری، و سپس مردم ایران و یک نمای کلی از فرهنگ اجتماعی در ایران زمین از جمله مطالب موجود در جلد نخست تاریخ ایران کمبریج است.

در تدوین این جلد تعدادی از محققان ایرانی و اروپایی از جمله محمدحسن گنجی، جمشید بهنام، ساندرلند، اندرسون، هریسون همکاری داشته و با ویراستاری ویلیام ب. فیشر در ۱۹۶۸ به چاپ رسید.

فهرست مطالب مجلد نخست تاریخ ایران کمبریج

این جلدشامل چهار بخش و ۲۲ فصل است که به وضعیت کلی ایران زمین پرداخته است.

• بخش نخست، دربارهٔ جغرافیای طبیعی، زمین‌شناسی، موقعیت اقلیمی، گیاهان، جانوران و پرندگان ایران

• بخش دوم با نام «مردم ایران»، دربارهٔ نخستین تشکلهای جوامع انسانی در ایران

• بخش سوم دربارهٔ امور معیشتی، ارتباطات، حمل ونقل و کشاورزی و گله داری

• بخش چهارم، نتیجه‌گیری از مطالب فصل های پیشین

جلد دوم: تاریخ دوره مادها و هخامنشیان تا حمله اسکندر

در جلد دوم کتاب ابتدا با حکومت ایلام و توضیحی درمورد این سلسله آغاز می‌شود. سپس به آغاز حکومت یکپارچه ایرانی با روی کار آمدن مادها می‌پردازد.

در ادامه چگونگی تغییر حکومت از مادها به هخامنشیان تشریح شده وجنگ‌های ایران و یونان، تا زمان حمله اسکندر و پایان کار هخامنشیان بررسی شده است.

در این فصل افزون بر موارد یاد شده، از سکه‌ها و کتیبه‌های هخامنشی و وضعیت دین و مذهب در آن دوران نیز صحبت می‌شود. نوینسدگان این جلد از بزرگ‌ترین ایران‌شناسان بین‌الملل هستند.

فهرست مطالب جلد دوم تاریخ ایران کمبریج

جلد دوم کتاب تاریخ ایران کمبریج شامل ۲۱ فصل است

• فصل نخست تا دهم دربارهٔ حکومت ایلام و انشان، بنیانگذاری پادشاهی هخامنشی، تشکیلات اداری آن و جنگ‌های هخامنشیان با یونان و فروپاشی پادشاهی آنان بر اثر حمله اسکندر به ایران

• فصل یازدهم و دوازدهم دربارهٔ اسنادِ سنگ نبشته‌های تخت جمشید، سکه‌ها، اوزان و مقادیر در زمان هخامنشیان

• فصل سیزدهم دربارهٔ جهان بینی ایرانِ خاوری، بنابه روایت اوستا

• فصل چهاردهم دربارهٔ دین و آیین ایرانیان در زمان هخامنشیان

• فصل پانزدهم شامل بررسی زبان آرامی در زمان هخامنشیان

• فصل شانزدهم دربارهٔ گاه شماری در ایران قدیم؛ و فصل هفدهم تا بیست ویکم دربارهٔ معماری هخامنشیان، کنده کاریهای بیستون و کشفیات تپه نوش جان و پاسارگاد و ابزارهای فلزی

جلد سوم تاریخ ایران کمبریج

جلد چهارم: ایران پس از اسلام

تاریخ ایران در دوره های طاهریان و صفاریان، سامانیان، غزنویان، بوئیان

تاریخ ایران با سقوط ساسانیان به پایان دوران باستانی خود رسیده و از این پس به تاریخ ایران اسلامی مشهور می‌گردد.

در جلد چهارم تاریخ حکومت‌های ایرانی پس از اسلام یعنی طاهریان، سامانیان، صفاریان، آل‌زیار و آل‌بویه به همراه حکومت غزنویان توضیح داده شده است.

در این فصل همچنین بخشی از تاریخ فلاسفه و اندیشمندان ایرانی همچون ناصرخسرو و ابن‌سینا نیز تحلیل یافته و تاریخ شعر و ادبیات ایرانی نیز بررسی می‌گردد.

فهرست مطالب تاریخ ایران کمبریج جلد 4

جلد چهارم تاریخ ایران كیمبریج به بررسی فروپاشی ساسانیان تا به قدرت رسیدن سلجوقیان اختصاص دارد و شامل بیست فصل است:

• فصل نخست، با عنوان «فتح ایران توسط اعراب و پیامد آن»، یازده عنوان فرعی دارد و درباره موقعیت ایرانیان و اعراب در دوره‌های پیش از اسلام و ورود اسلام به ایران تا تشکیل دولت عباسی است

• فصل دوم درباره خلافت عباسیان در ایران

• فصل سوم تا هشتم درباره سلسله طاهریان، صفاریان، سامانیان و دوره اول غزنوی و سلسله‌های کوچک شمال ایران و آل بویه

• فصل هشتم با عنوان «قبایل، شهرها و نظام اجتماعی» درباره روند اسلامی شدن ایران

• فصل نهم تا دوازدهم درباره هنرهای تجسمی، سکه‌شناسی و علوم دقیقه

• فصل دوازدهم درباره علوم زیستی

• فصل سیزدهم تا پانزدهم درباره فلسفه و جهان‌شناسی و تصوف، علوم دینی و ملل

• فصل شانزدهم درباره ناصرخسرو و اسماعیلیه ایران

• فصل هفدهم تا بیستم درباره ادبیات زردشتی پس از فتوح مسلمانان، ادبیاتِ عربی در ایران، ظهور زبان فارسی نوین، رباعی در ادب فارسی و معرفی عمر خیام

جلد پنجم از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان

این جلد با بخش پایانی از تاریخ غزنویان آغاز می‌شود. سپس تاریخ سلجوقیان و خوارزمشاهیان بیان می‌گردد. در ادامه تاریخ حمله مغول و استقرار حکومت ایلخانیان توضیح داده شده است.

یکی از مهم‌ترین و جالب‌ترین موارد این جلد، بخشی است که به توضیح شعر و شاعران و نثرنویسان ایرانی پرداخته است که به نوعی تکمیل کننده تاریخ ادبیاتی است که از جلد پیش شروع شده بود.

این مجلد در چهار کتاب چاپ و منتشر شده است

• جلد پنجم، کتاب اول، سلجوقیان
• جلد پنجم، کتاب دوم، مغولان
• جلد پنجم، کتاب سوم، اسماعیلیان
• جلد پنجم، کتاب چهارم، مذاهب و فرق ، هنرها

جلد ششم: دوره های تیموریان و صفویان

جلد ششم با عنوان «دوران تیموریان و صفویان»، به چهار دوره مهم تاریخ ایران مظفریان ، سربداران ، تیموریان و صفویان پرداخته‌است و هجده فصل دارد

این مجلد در ۱۹۸۶ به چاپ رسید و برخی از نویسندگان این مجلد عبارت اند از: ذبیح‌الله صفا، سیدحسین نصر، احسان یارشاطر، هانس رومر، رونالد فریه، برت فراگنر، بیانکا اسکارچا آمورتی، پیندر ـ ویلسون، گری و آنه‌ماری شیمل و ویراستاران این مجلد لارنس لاکهارت و پیتر جکسون بوده‌اند.

فهرست مطالب جلد ششم تاریخ ایران کمبریج

• فصل نخست دربارهٔ جلایریان و مظفریان و سربداران و بررسی حکومت آنان و آخرین حاکمان چنگیزی
• فصل دوم دربارهٔ حمله تیمور به ایران و هند و سوریه و آناتولی و مرگ تیمور
• فصل سوم دربارهٔ حیات سیاسی، اقتصادی، بازرگانی، مذهبی و فرهنگی در امپراتوری تیموری
• فصل چهارم دربارهٔ سلسله‌های ترکمانان، خاستگاه آنان، ظهور اوزون حسن و دوره شکوفایی و زوال آق قوینلوها
• فصل پنجم و ششم دربارهٔ دوره صفویان و تشکیلات اداری آنان
• فصل هفتم و هشتم دربارهٔ تماس اروپاییان با ایران و تجارت در دوره صفویه
• فصل نهم شامل اوضاع اجتماعی و اقتصادی و نظام مالیاتی در دوران بعد از مغول
• فصل دهم و یازدهم دربارهٔ علوم دقیقه در دوره تیموریان و علوم ایرانی در روزگار صفویان
• فصل دوازدهم و سیزدهم دربارهٔ مذهب در دوران تیموریان و صفویان و نهضتهای فکری، فلسفه و کلام در زمان صفویان
• فصل چهاردهم تا شانزدهم دربارهٔ صنعت نساجی و قالی بافی، معماری تیموریان و صفویان، هنرهای تصویری در دوره تیموری و هنر در دوره صفویان
• فصل هفدهم و هجدهم دربارهٔ ادبیات و شعر در زمان تیموریان و ترکمانان و صفویان

جلد هفتم: تاریخ ایران معاصر

جلد هفتم از آغاز حکومت نادرشاه افشار (۱۱۴۸) تا ۱۳۵۹ را دربرمی گیرد و به چهار بخش و ۲۴ فصل تقسیم می‌شود

• جلد هفتم، کتاب اول، از نادرشاه تا زندیه
• جلد هفتم، کتاب دوم، قاجاریه
• جلد هفتم، کتاب سوم، دوره پهلوی

جلد هفتم کتاب تاریخ ایران کمبریج با حکومت افشاریان آغاز شده است. سپس حکومت زندیه مورد بحث قرار گرفته است.

در ادامه به تاریخ کامل سلسله قاجار پرداخته شده است؛ این بخش از ابتدا انتهای حکومت قاجاریه را دربرمی‌گیرد و همچنین به انقلاب مشروطه نیز می‌پردازد.

جلد هفتم جدا از تاریخ سیاسی به اوضاع اجتماعی، وضعیت مطبوعات در دوره قاجار، نهضت‌های ملی و جنبش‌های روشنفکری این دوره ملتهب نیز پرداخته است.

تاریج ایران کمبریج جلد هفتم – بخش دوم تاریخ قاجاریه

قاجار نام دودمانی است که از ۱۷۹۴ تا ۱۹۲۵ بر ایران فرمان راند.قاجارها قبیله‌ای از ترکمان‌های منطقه استرآباد (گرگان) بودند.ایشان تبار خود را به کسی به نام قاجار نویان می‌رساندند که از سرداران چنگیز بود.

نام این قبیله ریشه در عبارت آقاجر به معنای جنگجوی جنگل دارد. پس از حمله مغول به ایران و میانرودان،قاجارها نیز به همراه چند طایفه ترکمان و تاتار دیگر به شام کوچیدند.

هنگامی که تیمور گورکانی به این نقطه تاخت قاجارها و دیگر کوچندگان را به بند کشید و سرانجام آنها را به خانقاه صفوی در آذرآبادگان بخشید. پس از آن قاجارها یکی از سازندگان سپاه قزلباش شدند.

در زمان آقا محمد خان قاجار این طایفه به دو قبیله اشاقه باش و یوخاری باش (به معنای ساکن ناحیه بالا – رودخانه- و ساکن ناحیه پایین- رودخانه) تقسیم شده بود و آقا محمد خان موفق گردید این دو قبیله را با هم متحد کرده و نیروی نظامی خود را استحکام بخشد. برای آگاهی بیشتر به زندگی نامه آغا محمدخان قاجار نگاه کنید.

بنا بر بعضی منابع تاریخی مادربزرگ آقا محمد خان بیوه شاه سلطان حسین صفوی بود که در هنگام حمله محمود افغان به اصفهان از وی باردار بود و بدلیل علاقه زیاد شاه سلطان حسین به وی، برای جلوگیری از اسارت او بدست افغانها، توسط سران قزلباش فراری داده شد و بعد از قتل شاه سلطان حسین به زوجیت پدر بزرگ آقا محمد خان درآمد.

بنا به این روایت پدر آقا محمد خان، محمد حسن خان قاجار، در اصل فرزند شاه سلطان حسین صفوی بوده‌است و به همین دلیل ارتباط نزدیک و پایداری بین بازماندگان سلسله صفوی و شاهان دوره قاجاریه وجود داشته‌است.

فهرست مطالب جلد هفتم تاریخ ایران کمبریج

جلد هفتم شامل چهار بخش و ۲۴ فصل است .

بخش نخست : چارچوب سیاسی

این بخش شامل هفت فصل دربارهٔ وقایع سیاسی به ترتیب تاریخی است.

فهرست مطالب بخش اول از جلد هفتم- تاریخ ایران کمبریج

• نادرشاه و سلسله افشاریان
• سلسله زند
• آقامحمدخان و استقرار سلطنت قاجار
• ایران در دوره فتحعلی شاه و محمدشاه
• ایران در دوره آخرین شاهان قاجار
• خودکامگی سلسله پهلوی

بخش دوم دربارهٔ مناسبات ایران با کشورهای دیگر و سیاست خارجی است و شامل پنج فصل است

فهرست مطالب بخش دوم از جلد هفتم – تاریخ ایران کمبریج

• مناسبات ایران با امپراتوری عثمانی در سده دوازدهم و سیزدهم / هجدهم و نوزدهم
• مناسبات با روسیه تزاری و شوروی تا ۱۹۲۱
• شرکت‌های تجاری اروپایی تا ۱۲۱۲–۱۲۱۳/ ۱۷۹۸
• انگلستان و هند در دوره استعمار انگلستان ۱۷۹۸–۱۹۲۱ و سیاست خارجی ایران از ۱۹۲۱ تا ۱۹۷۹

بخش سوم دربارهٔ توسعه اقتصادی و اجتماعی شامل شش فصل است:

فهرست مطالب بخش سوم از جلد هفتم – تاریخ ایران کمبریج

• وزارت مالیه و ملکداری در سده سیزدهم
• عشایر ایران در قرن دوازدهم و سیزدهم
• شهر سنتی ایرانی در دوره قاجار
• نفوذ اقتصادی اروپاییان در ۱۸۷۲–۱۹۲۱، توسعه اقتصادی در ۱۹۲۱–۱۹۷۹ و صنعت نفت ایران.
• بخش چهارم در شش فصل به اوضاع فرهنگی و دینی ایران می‌پردازد

فهرست مطالب چهارم اول از جلد هفتم – تاریخ ایران کمبریج

• دو فصل نخست معرفی نیروهای مذهبی از سده دوازدهم تا چهاردهم
• فصل سوم دربارهٔ تغییرات اجتماعی و رسانه‌ای و سرگرمیهای عمومی ایرانیان در سده چهاردهم
• فصل چهارم دربارهٔ مسائل نشر و مطبوعات و ادبیات در ایران امروز
• دو فصل آخر به ترتیب دربارهٔ نقاشی ایرانی در دوره زندیان و قاجاریان و هنرهای معماری، کاشی کاری، فلزکاری و بافندگی از سده دوازدهم تا چهاردهم