کتاب صوتی تاریخ سامانیان عصر طلایی نوشته جواد هروی به نحوه استقرار سلسله سامانیان بر کشور ایران ، بررسی تحولات سیاسی و نظامی و معرفی و تحلیل جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این حکومت پرداخته است

از مقدمه کتاب صوتی تاریخ سامانیان عصر طلایی

رمز جاودانگی روزگار سامانیان و ستایش جهانیان از این عصر، در دستاوردهای عظیم و خیره کننده آن در عرصه های گوناگون علمی و هواخواهی از فکر و اندیشه است.

سامانیان آفرینشگران عصری در تاریخ شدند که نخبگانش را به عنوان اخلاف صالح عهد طلایی یونان باستان باید شمرد زیرا که معلم ثانی ابونصر فارابی، بطلمیوس ثانی ابونصر عراقی، جالينوس ثانی ابو علی سینا، بقراط ثانی ابوطیب نیشابوری و….. همگی محصول رستاخیز این روزگارند.

تب و تاب ایرانیان در عصر سامانی حاکی از حضور مجدد این مردم در عرصه های سیاسی و نظامی و بویژه فرهنگی پس از دو قرن است همچنانکه رکود حیات فرهنگی از ساسانیان تا سامانیان نشانگر فقدان یک روح متحول و پویا در میان ایرانیان، و وجود نگرشهای متعصبانه حکام و خلفای عرب نسبت به این ملت فرهیخته است.

این همه در حالی بود که سامانیان در کنار احیا و تداوم فرهنگ و تمدن ایران باستان به متحول ساختن مبانی اندیشه اسلامی در قالبهای نوین و خلاق نیز برآمدند.

بزرگترین هنر سامانیان ایجاد یک فضای مساعد و گسترده در دورترین فاصله از حاکمیت خلفای عرب بود که در آن به دور از اندیشه های متعصبانه به بسط آزاداندیشی و تساهل و تسامح و مدارا با افکار گوناگون می پرداختند.

همانگونه که خراسان و مرکزیت دولت سامانی در دورترین نقطه نسبت به خلافت عرب بود، ساختار فکری و فرهنگی آنان نیز بیشترین فاصله را از فرهنگ عرب داشت.

بنابراین اگر آل بویه به اشاعه و تقویت فرهنگ و زبان و ادبیات عرب مبادرت می ورزند، بزرگترین افتخار سامانیان، دوری گزیدن از آن و احیای فرهنگ و ادب پارسی بود.

شاهنامه نمایش احیاء عنصر فرزانه ایرانی در قبال مهاجمان متعصب و بیگانه ترک و عرب است. لذا اگر فردوسی یک شاعر و متفکر جهانی شده است، این به سبب عمق کلام و اندیشه باز روزگار اوست.

یکی دیگر از اقدامات چشمگیر امپراتوری سامانی در درون حوزه سیاسی قلمرو خویش، ایجاد یک روح متجانس در کالبد یک پیکره نامتجانس از فرهنگها و قومیت هاست.

خراسان بزرگ سرزمینی که از ری تا کاشغر را در بر میگرفت نماد یک قلمرو متجانس فرهنگی و سیاسی شد. امروزه نیز با گذشت هزار سال هنوز یک تاجیک بحق خود را در پیوند استوار فکری و فرهنگی با یک ایرانی میداند و بر آن پای می فشارد.

با این حال به زعم تمامی ستایش ها و تحقیقات پراکنده درباره این روزگار، این نکته به فراموشی سپرده شده است که آفرینشگران تحولات سیاسی نظامی فرهنگی این عهد چه کسانی اند؟

زمامدارانی که در سایه سیاستهای بخردانه آنها، چنین تحولات عظیم فرهنگی بروز کرده و بستر خلاقیت و تکاپوهای وسیع را گشاده اند چه کسانی بوده اند؟

از یک حکومت متشتت و بی ثبات هیچگاه نمیتوان انتظار شکوفایی علم و فرهنگ را داشت بلکه این تثبیت حاکمیت مرکزی و تقویت نظامات کشوری و دیوان سالارانه توسط امیران سامانی بود که فرصت لازم را برای بسط فعالیت های علمی و فرهنگی مهیا ساخت.

بنابراین پژوهش و تحقیق بر روی ساختار سیاسی – نظامی این دودمان، آغازین گام و ضروری ترین آهنگ بر شناخت و مطالعه دیگر موضوعات خواهد بود.

کتاب صوتی تاریخ سامانیان عصر طلایی بع مدت 20 ساعت فایل صوتی mp3 آماده دانلود است

---

بررسی محتوای فصول کتاب صوتی تاریخ سامانیان عصر طلایی

جواد هروی نویسنده کتاب، مباحث این کتاب را در پنج بخش اصلی و متمایز از یکدیگر تبیین کرده است.

• در بخش نخست به بررسی نحوه استقرار دودمان نوپای سامانی در شرق ایران و خلافت پرداخته میشود

در فصل اول، به اساسی ترین نکاتی که هر خواننده پیش از مطالعه عصر سامانی بدان نیاز دارد و در جست و جوی آن بر می آید، پرداخته شده است بررسی منزلت و جایگاه این دودمان از منظر اندیشمندان گذشته و حال و سپس بررسی موقعیت جغرافیایی خراسان بزرگ و اینکه این حوزه بزرگ سیاسی از دستاوردهای عصر سامانی است از جمله مباحث این فصل است.

در پایان این فصل نیز سعی شده تا دیدگاه نادرستی که تلاش در تعمیم این عقیده دارد که سامانیان خراجگزار و تابع محض خلیفه از آغاز تا فرجام بوده اند، نقد و تصحیح شود.

در فصل دوم این بخش نیز آغازین تکاپوهای دودمان سامانی از ابتدای قدرت یابی تا دستیابی نخستین امیر سامانی در ماوراءالنهر به منشور خلیفه و مبدل شدن حکومت محلی به حکومتی مستقل اشاره شده است.

• بخش دوم کتاب حاضر در بر دارنده دوران تثبیت سیاسی – نظامی دودمان سامانی در منطقة ماوراءالنهر است

در فصل نخست به تکاپوهای خردمندانه و مقتدرانه امیر اسماعیل و پیروزی های درخشان او بر صفاریان و علویان پرداخته شده است.

در فصل دوم نیز ضمن اشاره به تحولات روزگار احمد دوم سامانی، به نقد و بررسی این دوره نیز پرداخته ایم.

• بخش سوم که یکی از مفصل ترین مباحث تحقیق حاضر میباشد به بیان روزگار امارت نصر دوم سامانی و تحولات بسیار در طی سه دهۀ حکومت او پرداخته شده است.

از نکات قابل ملاحظه در این عهد دگرگونیهای فکری و فرهنگی بسیاری است که البته درخور تأمل و تتبع بسیار نیز هست. همین قضیه موجب می شود تا به دلیل وسعت تکاپوهای فکری و ظهور آرا و اندیشه های مختلف و گرم شدن بازار علم و فرهنگ از آن به عهد طلایی سامانی نیز یاد شود.

• در بخش چهارم ضمن عنایت به استواری ساختارهای امپراتوری سامانی به چگونگی تنزل موقعیت سیاسی – نظامی این دودمان در طی امارت نوح دوم، عبدالملک اول پرداخته شده است.

در فصل اول تضعیف موقعیت امیر سامانی در برابر سرداران نظامی و رهبران دینی مورد بررسی قرار میگیرد طغیان ابوعلی چغانی و آغاز کشمکشهای سیاسی و نظامی با دولت نوپای آل بویه که بر بغداد نیز سیطره یافته اند، از دیگر موارد مورد اشاره در این فصل است.

در فصل دوم به بررسی دلایل بی ثباتی امارت عبدالملک اول و بویژه نحوه قدرت یابی عناصر نظامی ترک و تغییر پیاپی وزرا به دلیل عدم ثبات ،سیاسی پرداخته شده است.

در فصل سوم نیز با تبیین تحولات روزگار منصور اول بویژه انشعاب آغازین هسته های حکومت غزنویان و همچنین تنش های سرداران ،نظامی به استقرار تمام عیار خاندان سیمجور در خراسان پرداخته می شود.

• در بخش پنجم به بررسی روند پرشتاب انحطاط دورنی و تشدید منازعات میان عناصر قدرت نظامی و تغییر پیاپی وزرا اشاره میشود

در فصل اول تنشهای سیاسی و نظامی دوران بیست و دوساله نوح دوم و همچنین هجوم قراخانیان ترک و سقوط بخارا و سقوط خاندان سیمجوری و قدرت یابی غزنویان در خراسان مورد بررسی واقع شده است.

در فصول بعدی نیز به امارت منصور دوم که فاقد هرگونه قدرتی و تغییری است، پرداخته می شود

همچنین امارت یافتن عبدالملک دوم به دست سرداران نظامی به عنوان آخرین تلاش های نظام دیوانی در قبال نظامیان مورد بررسی قرار میگیرد.

محتوای این بخش حکایت از روند پرشتاب اضمحلال دولت سامانی دارد.

مهمترین عوامل سقوط در این بخش تحرکات خود مختارانه و زمزمه های سلطنت طلبی درونی و همچنین هجوم های پی در پی قراخانیان ،ترک به تفصیل مورد بحث قرار گرفته اند.

در نهایت نیز مدعیان داخلی و مهاجمان خارجی به نیات خویش دست یافته و جیحون را سرحد في ما بین قرار دادند تلاشها و تحرکات بسیار زیاد اسماعیل منتصر، آخرین بازمانده و مدعی امارت سامانیان نیز ثمری نبخشید و قلمرو آنان میان حاکمان نوپای ترک که برخلاف سامانی بر خویش عنوان سلطنت نیز نهاده بودند، تقسیم شد.

فهرست مطالب کتاب صوتی سامانیان

پیشگفتار

دیباچه

سخنی دربارۀ برخی منابع و مآخذ عمدۀ این دوره

• بررسی برخی تحقیقات عمده
• تبارنامه سامانیان
• نقشه قلمرو امپراتوری سامانی

بخش اول – سامانیان و استقرار در شرق

فصل اول بررسی جایگاه و موقعیت سامانیان

• عملکرد سامانیان در بوته نقد اندیشمندان سلف
• تحلیلی بر جایگاه امیران سامانی از منظر محققان معاصر
• خراسان بزرگ قلمرو سیاسی دولت سامانیان
• تحلیلی بر مناسبات امیران سامانی و خلافت عباسیان

فصل دوم – پیشینه و خاستگاه آل سامان

• تبار و نسب
• سامان خدات
• اسدبن سامان خدات
• تحولات خراسان و دستیابی آل سامان بر امارت ماوراءالنهر
• نصربن احمد (نصر اول) در مرکزیت سمرقند

بخش دوم – دوران اقتدار سیاسی – نظامی سامانیان

فصل اول – امیر اسماعیل بنیانگذار دولت سامانیان

• قدرت یابی اسماعیل اول و مرکزیت بخارا
• مروری بر شخصیت و فضایل انسانی اسماعیل
• پیروزیهای اسماعیل در سرحدات ترک
• خلافت و دامن زدن به تنش سیاسی میان صفاریان و سامانیان
• پیکار سرنوشت ساز (۲۸۷ هـ . ٫ ۹۰۰ م. )
• استیلای سامانیان بر طبرستان و شکست علویان
• درگذشت امیر اسماعیل

فصل دوم ـ عصر امارت احمد بن اسماعیل (احمد دوم)

• امارت یابی و استقرار در حکومت
• تهاجمات به سرحدات سامانیان
• سوء قصد و درگذشت امیر شهید
• ملاحظاتی پیرامون عصر امارت احمد دوم

بخش سوم – نصر دوم و عصر طلایی سامانیان

فصل اول ـ نصر دوم

• جلوس بر تخت امارت
• وزارت ابو عبدالله محمد بن احمد جیهانی
• امیر نصر و منشور امارت
• عصیان اسحاق بن احمد در سمرقند
• سیستان مقارن با دوره نصر دوم
• عصیان حسین بن علی مرورودی احمدبن سهل
• لیلی بن نعمان و تسخیر نیشابور
• وزارت ابوالفضل محمد بن عبیدالله بلعمی
• عصیان برادران امیر نصر
• ابو على الياس و حاکمیت کرمان
• نصر دوم و کشمکش دایمی بر سر گرگان و طبرستان و ری
• وزارت ابو علی جیهانی
• وزارت ابوطيب مصعبى
• قدرت یابی نظامی- سیاسی خاندان چغانی (آل محتاج)
• رودکی و امیر نصر سامانی
• تحرکات اسماعیلی به روزگار نصر دوم
• مناسبات امپراتوری سامانی با چین
• آغازین روابط ایران و روس در عهد امیر نصر سامانی
• ارتحال امیر سعید سامانی

بخش چهارم – دوران تنزل اقتدار سیاسی – نظامی سامانیان

فصل اول – روزگار امارت نوح بن نصر (نوح دوم سامانی)

• آغاز امارت نوح دوم
• نوح و منشور امارت
• وزارت ابوالفضل محمد سلمی مروزی ( حاکم جلیل)
• احمد بن حمويه
• سامانیان و استیلای آل بویه بر بغداد
• ابوعلی چغانی از فتحری تا سقوط بخارا
• منصور بن ،قراتکین سپهسالار خراسان
• کشمکشهای سیاسی – نظامی پایان عصر

فصل دوم – روزگار امارت عبدالملک اول

• جلوس بر تخت امارت
• عبدالملک و روابط با خلیفۀ عباسی
• تحولات سیاسی – نظامی تا سال ۳۴۵ هـ. ٫ ۹۵۶ م.
• روزگار بی ثباتی دولت عبدالملک تا درگذشت وی
• قدرت یابی ترکان در دولت سامانیان (۳۴۵ هـ . ٫ ۹۵۶ م.)

فصل سوم – امارت- منصور بن نوح (منصور اول)

• جدال بر سر جانشینی و تثبیت منصور
• انشعاب غزنویان از حکومت سامانیان
• سپهسالاری ابو منصور محمد بن عبدالرزاق طوسی
• ابوالحسن سیمجور و مقابله با تحرکات سیاسی و نظامی
• وزارت در عصر منصور اول سامانی
• غازیان خراسانی در غزای روم

بخش پنجم – ضعف اقتدار سیاسی – نظامی و سقوط سامانیان

فصل اول – امارت نوح بن منصور (نوح سوم)

• امارت یابی نوح سوم و تشدید زمینه های رکود
• از امارت نوح سوم تا مرگ تاش
• از قدرت یابی ابو علی سیمجور تا سقوط بخارا
• سقوط بخارا (۳۸۲ هـ. ٫ ۹۹۲ م.)
• امیر نوح و دعوت از حکام غزنه
• سپهسالاران در قفس
• معاهده صلح قطوان ( ۳۸۶ هـ. ٫ ۹۹۶م..)
• وزرای عهد نوح بن منصور
• درگذشت نوح سوم سامانی در سال مرگ شاهان (۳۸۷ هـ. ۹۹۷ م.)

فصل دوم امارت- منصور بن نوح (منصور دوم )

• منصور بن نوح و تکیه بر سریر امارت
• وزرا و تغییرات پیاپی

فصل سوم – عبدالملک دوم و سقوط سامانیان

فصل چهارم – اسماعیل منتصر آخرین مدعی سیاسی – نظامی سامانیان

فهرست منابع