زنان فیلسوف معاصر
Loading...
دوستداران فلسفه نام چندتن از زنان فیلسوف معاصر همچون هانا آرنت و سیمون دوبوار را شنیده اند به نظر میرسد که زن غایب بزرگ تاریخ فلسفه است
بر اساس پژوهش های انجام شده، زنان فیلسوف ارزشمندی در طول تاریخ زندگی کرده و آثار و دیدگاه های فلسفی خود را هم ارائه کرده اند اما بنابر محدودیت های اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جوامع مختلف، آثار و افکار این زنان فیلسوف در تاریخ فلسفه ثبت و ضبط نشده است.
نخستین زنان فیلسوف جهان
دیوتیمای مانتینیا (۳۵۰ سال پیش از میلاد)
در متن کتاب ضیافت افلاطون از قول سقراط از زنی فیلسوف به نام دیوتیمای مانتینیا یاد می شود که سقراط عشق را از از دیدگاه او برای حاضران در ضیافت تشریح و تعریف میکند.
دیوتیما از مانتینی یک شخصیت تاریخی واقعی بوده که حدود ۳۵۰ تا ۳۸۰ پیش از میلاد می‌زیسته‌است.
ایده‌ها و آموزه‌های او دربارهٔ اروس (عشق) همان مفهومی است که امروزه به عنوان عشق افلاطونی شناخته میشود.
هیپارچیا ( 300 سال پیش از میلاد)
بر اساس اطلاعاتی که در کتب تاریخ فلسفه داده شده از هیپارچیا که حدود 300 سال پیش از میلاد در یونان زندگی میکرده به عنوان اولین زن فیلسوف جهان نام برده می شود
هیپارچیا شیفته کراتس از شاگران دیوژن (موسس فلسفه کلبی) شده و علیرغم مخالفت خانواده با او ازدواج کرد و پس از ازدواج شیوه زندگی کراتس را پذیرفت و مانند او به سان کلبیون لباس پوشید، در پی او روان شد و در مجامع عمومی همنشین او به همان شیوه گشت.
هیپاتیا ( ۳۷۰ تا ۴۱۵ میلادی)
هیپاتیا ( ۳۷۰ تا ۴۱۵ میلادی) فیلسوف زن نوافلاطونی، اخترشناس و ریاضی‌دان، اهل اسکندریه مصر تحت حاکمیت امپراتوری بیزانس بود.
از او به عنوانِ نخستین ریاضی‌دان زن و آخرین کتاب‌دار کتابخانه اسکندریه یاد میشود.
وی استاد فلسفه و ریاضیات در شهر اسکندریه بود و در علوم دیگر همچون اخترشناسی مهارت داشت.
او همچنین یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اندیشمندان نوافلاطونی در اسکندریه بود.
براساس مطالعاتی که در طی سال های اخیر در مجامع علمی و دانشگاهی جهان صورت گرفته، شواهدی مبنی بر حضور زنان فیلسوف از دوران یونان باستان و همه اعصار و قرون بشر یافته شده که یکی از این پژوهش ها اخیرا توسط خانم مری الن وایت در کتابی چهار جلدی با نام زنان فیلسوف منتشر شده است
در این نوشته به معرفی کتاب زنان فیلسوف پرداخته ایم
مشخصات کتاب زنان فیلسوف معاصر
- به کوشش مری الن وایت
- سرپرست ترجمه: مریم نصر اصفهانی
- مترجمان
- زکیه آزادانی
- حسنا اسماعیلی
- فاطمه توفیقی
- مینا درفشی
- فاطمه صادقی
- مینو لعل روشن
- سیده زهرا مبلغ
- یا سر میردامادی
- مریم نصر اصفهانی
فهرست کتاب زنان فیلسوف معاصر
- درآمدی بر مجموعه تاریخ زنان فیلسوف مری الن وایت مریم نصر اصفهانی
- پدید آمدن طرحی درباره تاریخ زنان در فلسفه
- معیار انتخاب زنان فیلسوف
- روشها و مواد خام پژوهش
- مقدمه جلد چهارم مری الن وایت مریم نصر اصفهانی
زنان فیلسوف معاصر
- ويكتوريا ليدى ولبى (۱۸۳۷ – ۱۹۱۲)
- ای ای کنستانس جونز (۱۸۴۸-۱۹۲۲)
- شارلوت پرکینز گیلمن (۱۸۶۰ – ۱۹۳۵)
- لو سالومه (۱۸۶۱-۱۹۳۷)
- مری ویتن کالکینز (۱۸۶۳ – ۱۹۳۰)
- ال سوزان استبینگ (۱۸۸۵ – ۱۹۲۳)
- گردا والتر (۱۸۹۷ – ۱۹۷۷)
- ادیت اشتاین (۱۸۹۱-۱۹۴۲)
- این رند (۱۹۰۵-۱۹۸۲)
- كورنليا يوحانا دفوخل (۱۹۰۵-۱۹۸۶)
- هانا آرنت (۱۹۰۶-۱۹۷۵)
- سیمون دو بووار (۱۹۰۸-۱۹۸۶)
- سیمون وی (۱۹۰۹ – ۱۹۴۳)
پیش گفتار مترجمان کتاب زنان فیلسوف
کتابی که پیش روی شما است ترجمه جلد چهارم مجموعه تاریخ زنان فیلسوف است که به فیلسوفان قرن بیستم اختصاص دارد
ویراستار مجموعه، مری الن وایت در مقدمه جلد اول شرح میدهد که چگونه اثری هنری ( چیدمان میز شام اثر جودی شیکاگو) او را به پیگیری سرنوشت زنانی ترغیب کرد که نامشان در این اثر با عنوان فیلسوف پیوند خورده است.
بررسیهای وایت و فراخوان او برای جلب همکاری نتایجی دور از انتظار به همراه داشت که حاصل آن در این مجموعه چهار جلدی گرد هم آمده است.
- جلد اول به دوران باستان قرن ششم پیش از میلاد تا قرن پنجم
- جلد دوم به قرون میانه قرون پنجم تا شانزدهم
- جلد سوم به دوره مدرن قرون شانزده تا نوزده میلادی
- و جلد چهارم به قرن بیستم قرن نوزده به بعد اختصاص یافته است.
ترجمه این مجموعه را از جلد چهارم آغاز کرده ایم که اسامی و چهره های آشناتری دارد، گرچه جز در مورد چند نام مشهور درباره دیگر فیلسوفانی که در این کتاب معرفی شده اند متنی به فارسی موجود نیست در عین حال، از آنجا که این کتاب یکی از نخستین تلاشها برای کشف اندیشه های این فیلسوفان بوده است، مقالات آن بیشتر حالتی پژوهشی دارد و دشوارتر از مداخل دایرة المعارفی ای است که عموما برای آشنایی با فیلسوفان نوشته میشود
ترجمه این متون نسبتا دشوار با نهایت دقت انجام شده است. در عین حال امیدواریم به زودی آثار اصلی این متفکران به زبانهای گوناگون در اختیار علاقه مندان قرار بگیرد و تاریخ و محتوای اندیشه های آنان برای مخاطبان بیشتری معرفی شود.
در این مجموعه علاوه بر ترجمه مقدمه جلد چهارم ترجمه مقدمه جلد اول را نیز آورده ایم تا مخاطبان را در جریان کم و کیف و روش کار مؤلفان قرار دهیم.
درآمدی بر تاریخ زنان فیلسوف
نوشته مری الن وایت Mary Ellen Waithe ترجمه مریم نصر اصفهانی
دو رویداد به پدید آمدن مجموعه چهار جلدی تاریخ زنان فیلسوف منجر شد.
اولی بعد از ظهری گرم در اکتبر ۱۹۸۰ اتفاق افتاد که برای فرار از گرما به زیر زمین آنجا کتابخانه مرکز فارغ التحصیلان سیتی یونیورسیتی در نیویورک پناه برده بودم.
به کتاب تاریخ فلسفه زنان نوشته آگیدیوس مناگیوس برخوردم که در 1690 و 1692 منتشر شده بود تا آن زمان درباره هیچ فیلسوف زنی جز زنان فیلسوف قرن بیستم نشنیده بودم البته به استثنای ملکه سوند، کریستینا که شاگرد دکارت بود و هیلگارد اهل بینگن که در قرن دوازدهم می زیست.
دو ماه بعد پیشامد دوم رخ داد. برای دیدن مهمانی شام اثر جودی شیکاگو Judy Chicago به موزه بروکلین رفته بودم؛ تاریخ دستاوردهای زنان به شکل چیدمان بخشی از نمایشگاه شامل پوسترهایی بود که اسامی ملیت و تاریخ تولد زنان برجسته را نشان می داد و در کنار آن توضیحی مختصر از موفقیت های آنان آمده بود. برخی از اسامی این فهرست با عنوان «فیلسوف» مشخص شده بودند.
۱۶ ماه طول کشید تا نسخه ای از کتاب مناگیوس را به دست آورم ،گرچه مناگ منابع خود را در پانوشت آورده بود اختصارهای قراردادی مورد استفاده اش تکرار پژوهش او را دشوار میکرد.
من آن زمان از وجود کتابهایی که اختصارهای رایج در کارهای پژوهشی گذشته را نشان دهد چیز زیادی نمیدانستم ضرورت یافتن نسخه هایی که در دسترس مناگ بوده در دسرهای مرا بیشتر کرد
چنان که مشخص شد، بسیاری از زنانی که او آنها را با عنوان فیلسوف معرفی کرده بود ستاره شناس، طالع بین پزشک زنان یا صرفا از بستگان فیلسوفان مرد بودند با این حال فهرست او از زنانی که ادعا میشده فیلسوف بوده اند تاثیرگذار بود.
از طریق شرکت فلاور با جودی شیکاگو تماس گرفتم و علاقه ام را به منابع تحقیقات او درباره زنانی که در مهمانی شام با عنوان فیلسوف معرفی شده بودند بیان کردم.
متأسفانه آنها چیزی در منابع آرشیوشان که آن زمان در انبار نگهداری می شد نیافتند
در حالی که تنها چیزی که در دست داشتم فهرست اسامی شیکاگو بود جست و جو برای یافتن اطلاعاتی درباره زنان فیلسوف را شروع کردم.
در پایان سال ۱۹۸۱ به این نتیجه رسیدم که آثار حدود صد فیلسوف زن از کتابهای مرجع و تاریخ های فلسفه جا مانده است.
کافی است منابعی مانند دانش نامه فلسفه و تاریخ های فلسفه ای را که مورخان بنامی چون کاپلستن، زیلز، بری گروت و دیگران نوشته اند بررسی کنید اگر اساسا به زنی اشاره شده باشد یا گذرا است یا در پانوشت
پدید آمدن طرحی درباره تاریخ زنان در فلسفه
تصمیم گرفتم برای بازیابی هم بخشی و مشارکت زنان در تاریخ فلسفه دست به کار شوم.
ابتدا فکر میکردم این طرح میتواند موضوع مقاله ای جالب برای مثلا مجله تاریخ فلسفه باشد. اما نسخه خام اطلاعاتی که جمع آوری کردم روشن کرد این مقاله به قُطر یک کتاب خواهد شد.
به پیشنهاد همسرم، قدم هایی برای تکمیل کاری برداشتم که جودی شیکاگو انجام داده بود: جمع کردن گروهی از متخصصان
به منظور کمک به من برای به انجام رساندن این کار یادداشتی در خبرنامه اس دابلیو آی پی انجمن زنان در فلسفه منتشر کردم و نیم دوجین پاسخ دریافت کردم از فیلسوفانی که علاوه بر دلگرمی، پیشنهاد همکاری در ترجمه نگارش و پژوهش داده بودند.
همچنین در نامه ها از فیلسوفان زنی نام برده بودند که مناگ یا شیکاگو به آنها اشاره نکرده بودند.
فهرست بزرگ و بزرگتر و هم زمان هدف طرح هم روشن تر شد ما با یک برنامه پژوهشی دقیق مشغول بازشناسی هم بخشی زنان در تاریخ فلسفه شدیم.
هدف پژوهش کشف دوباره آثار گمشده زنان فیلسوف و مهیا کردن اطلاعات درباره این آثار بود؛ آن هم در قالبی که هم برای دانشجویان و هم برای محققان قابل استفاده باشد.
این کار را با بالاترین معیارهای پژوهشی انجام دادیم مستندسازی بسیار دقیق منابع ترجمه موشکافانه آثار اصیل فیلسوفان زن و تحلیل انتقادی یافته هایمان
این مقالات برای دانشجویان فلسفه روشن، خوش خوان و قابل فهم خواهد بود.
پژوهشگران خواه تاریخ دان باشند یا فیلسوف یا پژوهشگر دوره کلاسیک ترجمه ها را دقیق پانوشتها را باریک بینانه و کتاب شناسی را کارآمد خواهند یافت
با فراهم کردن محتوای جدید برای تدریس در کلاس های تاریخ فلسفه و تاریخ زنان امیدواریم آگاهی نویی درباره مشارکت و هم بخشی زنان در میراث فکری مان فراهم آوریم و با ایجاد امکان دسترسی پژوهشگران به نوشته های فلسفی زنان که تا پیش از این ناشناخته بود باب تحقیقات بیشتر را در این حوزه بگشاییم.
معیار انتخاب زنان فیلسوف
پیش از اطلاع رسانی درباره طرح تاریخ فلسفه زنان به یکی از همکاران مرد گفتم نوشته هایی درباره زنان فیلسوف فیثاغوری یافته ام.
او پاسخ داد چیزهایی دربار برخی زنان فیلسوف در دوره باستان شنیده است اما چیزی بیش از نوشته هایی هه هه – درباره دخل و خرج خانه؟
با این تصور که آنچه یافته ام واقعا فلسفی نیست ، دوباره نوشته ها را خواندم و توانستم ببینم چگونه یک نگاه سرسری به چند سطر اولیه برخی نامه ها یا نوشته های پراکنده این تصور را به وجود آورده که زنان فيثاغوری درباره تدبیر منزل نوشته اند.
موضوعاتی که درباره آن نوشته بودند شامل تربیت فرزند و نقش زن در جامعه باستان بود اما نگاهی دقیق تر به کل متن باعث شد این نگاه را کنار بگذارم
این فیلسوفان به تحلیل این موضوع پرداخته بودند که چگونه مفهوم فیثاغوری هماهنگی در ساختار و شیوه حکمرانی در دولت به کار رفته و چگونه در ساختار خانواده و شیوه هدایت آن به مثابه نمونه ای کوچک از دولت به کار میرود
آنان از این سخن گفته اند که چگونه زنان میتوانند برای پرورش کودکان شایسته از این اصل استفاده کنند افرادی که هماهنگ باشند و اینکه یک زن چگونه میتواند این اصل را در دیگر قلمروهای زندگی روزمره اش به کار بندد.
این اقتصاد خانه داری نبود بلکه نظریه اخلاق کاربردی بود که با روان شناسی رشد اخلاقی کامل شده بود؛ نظریه ای درباره تکالیف خویشاوندی و بیشتر از آن بسیار بیشتر از آن!
با این حال پرسشی که همکارم مطرح کرده بود، همچنان بجا است از چه معیاری برای تشخیص کارهای واقعا فلسفی استفاده خواهم کرد؟
برایم قابل تصور نبود که بخواهم رشته فلسفه را دوباره تعریف کنم. پس برای تشخیص آثار فلسفی از روشی معلوم و مشخص استفاده کردم: استفاده از تعریفی از «فلسفه» که در آن دوره تاریخی خاص پذیرفته شده بوده است.
متأسفانه این روش معلوم و مشخص که در قدم اول غیر قابل مناقشه به نظر می رسید، با پرسش فمینیستی مهمی مواجه بود.
اگر فلسفه سنتی دم و دستگاهی ذاتا مردانه بوده است، با انتخاب آثار زنانی که با این تعاریف سنتی تناسب داشته اند، صرفاً آثار زنانی را انتخاب نمیکردم که مثل مردان اندیشیده بودند یا همان کاری را تکرار کرده بودند که مردان انجام داده بودند؟ شاید!
بررسی این مسئله مهم است که فلسفه در جایگاه شاخه ای از معرفت ضرورتا کاری مردانه تعریف شده که زنان را استثنا و اخراج کرده است. اما پاسخ به این پرسش بسیار دور از کار این فیلسوفان و فراتر از وظیفه مشخص طرح ما است
زنان دقیقا به همان نوع از تفلسف مشغول بوده اند که مردان فیلسوف را در تاریخ با آن می شناسیم.
به رغم آنچه اکنون گفتم تفاوتهایی وجود دارد میان آنچه بنابر عادت فیلسوفان مرد را متمایز میکند و آنچه دست کم برخی از فیلسوفان زن را
گرچه فیلسوفان زن و مرد هر دو اصول پایه ای علم ریاضیات و رفتار انسانی را بررسی می کنند
زمانی که زنان فیلسوف اصول نهفته در رفتار انسانی را بررسی میکنند. معمولاً این کار را از چشم انداز یک زن انجام میدهند.
آیسا را اهل لوکانیا می گوید طبیعت انسان برای منزل هم همچون مدینه معیارهایی برای قانون عدالت تدارک دیده است
تئانوی دوم اصول هماهنگی را برای زنی که گرفتار شوهری خیانتکار است به کار میبرد و میکوشد نشان دهد که این اصل چگونه میتواند به چنین زنی برای تصمیم و عمل کمک کند
فینتیس و پریکتیونه اصل هماهنگی را در پاسخ به این مسئله به کار گرفتند که زنان در زندگی عمومی و خصوصی چگونه باید عمل کنند؟
مری آستل و آنا ماریا ون شرمن اندیشه های لاک و لایبنیتس را برای پاسخ به این پرسش به کار گرفتند که آیا زنان قابلیت تربیت عقلانی دارند و بر تعلیم و تربیت زنان تأکید کردند
هریت تیلور میل و مری والستون كرافت از جمله زنانی بودند که درباره حقوق ،اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زنان کاوش کردند
با این حال آثار فلسفی زنان عمدتاً توجه خاصی به طبیعت وضعیت و حقوق زنان نشان نمیدهد.
جستار دیوتیما درباره عشق چشم اندازی مردانه دارد.
تفسیر هیپاتیا از جبر دیوفانت و نجوم بطلمیوس از منظر جنسیت خنثی است و می تواند کار هر یک از فیلسوفان مرد باشد
هیلگارد اهل بینگن نظریه گیتی شناسانه و فلسفه طب را توسعه داد.
فلسفه طب اليويا سابوکو از نانت بارار نظریه ای درباره بیماری های جسمی داشت که ریشه در علل روانی دارد؛ که خود آنها ناشی از ناسازگاری های اخلاقی شخصی با نقص در فهم فضایل اخلاقی مشخصی است.
اصول نوشته آنه کانوی بر لایبنیتس تأثیر گذاشت، لایبنیتس اصطلاح «موناد» را از کانوی اخذ کرد
کتاب ارغنون نو یا تقدس فلسفی نوشته هر تنس آلرت اهل متریتنس کوششی است برای فهم خاستگاه دین در مقام ابژه ای برای بررسی علمی
شیکیبو موراساکی تأثیر دو مفهوم متقابل اراده آزاد و جبرگرایی را در توسعه فلسفه سیاسی و اجتماعی ای ترسیم کرد که سازنده فئودالیسم ژاپن بوده است.
در حقیقت موضوعات و نظرات فلسفی ای که زنان فیلسوف به آن پرداخته اند، به لحاظ تنوع و زمینه علاقه مندی اختلاف جزئی با چیزهایی دارد که فلسفه مردانه سنتی را تشخص بخشیده است.
روش ها و مواد خام پژوهش تاریخ زنان فیلسوف
پژوهش درباره تاریخ زنان فیلسوف در چند مرحله انجام شد:
نخست فهرست مختصری تهیه شد از اسامی ملیت و تاریخ تولد زنانی که ادعا شده بود فیلسوف بوده اند.
دوم صحت این ادعاها بررسی شد. در گام نخست پژوهش، اسامی فهرست مناگ و شیکاگو در دانش نامه های عمومی، دانش نامه ها و تاریخ های فلسفه دین، نجوم ریاضی علوم و مانند آن بررسی شد.
برخی از این مرجع ها به اسامی زنان دیگری به عنوان فیلسوف اشاره کرده بودند که به فهرست افزوده شد.
کتابهای درباره زنان مشهور و زنان برجسته به طور کامل مطالعه شد که حاصل آن اسامی بیشتر بود همچنین اطلاعات و پیش نویس های زندگی نامه ای نیز بررسی شدند
Loading...
