آکادمی ادبیات سوئد، جایزه نوبل ادبیات 2023 را به یون فوسه Jon Fosse نویسنده نروژی برای قدردانی از استعداد استثنایی او را در ساختن روایت‌های متفکرانه و احساسی در آثارش اعطا کرد

آثار فوسه شاهدی بر قدرت کلمات در نمایاندن روح انسان است و بدون شک الهام بخش نسل های بعدی خوانندگان و نویسندگان خواهد بود.

این مطالب را هم بخوانید:

• برندگان نوبل ادبیات از ابتدا تا کنون
• کتاب صوتی برندگان جایزه نوبل ادبیات
• نویسندگان بزرگ جهان که نوبل نگرفتند
• کدام نویسنده از دریافت جایزه نوبل ادبیات خودداری کرد

سبک نوشتاری یون فوسه برنده نوبل ادبیات 2023

یون فوسه از سال 1983 تا کنون بیش از هفتاد اثر شامل رمان‌، داستان‌ کوتاه، شعر، کتاب کودک، مقاله و نمایشنامه پرشماری منتشر کرده و آثار او به بیش از ۴۰ زبان دنیا ترجمه شده‌اند.

افزون بر آثار داستانی و رمان‌ها، یان فوسه به خاطر حضورش در دنیای تئاتر و نوشتن دهها نمایشنامه، یکی از برجسته ترین نمایش نامه نویسان جهان به شمار می رود که نمایشنامه‌های او مانند «کسی قرار است بیاید» و «من باد هستم» در سراسر جهان روی صحنه رفته‌ و با استقبال مخاطبین مواجه شده اند

سبک نوشتاری فوسه ماهیت مینیمالیستی و درونگرایانه داشته و استفاده او از زبان کهن نینورسک به همراه تمرکز بر افکار و احساسات درونی شخصیت هایش، او را از هم عصرانش متمایز می کند.

نثر مینیمالیستی او، اگرچه در ابتدا تند بود، اما همانند یک بوم نقاشی است که هر مخاطبی تفاسیر و معانی خود را از آن برداشت می کند

در آثار فوسه مجموعه‌ای غنی از مضامین ارائه می شود که خوانندگان را در مورد وضعیت انسانی، ماهیت هستی و مرزهای خود و دیگران به تأمل وا می دارد

مروری بر زندگی یان فوسه برنده نوبل ادبیات 2023

یان فوسه Jon Fosse در سال 1959 در هوگسوند Haugesund در غرب نروژ به دنیا آمد و سال های نوجوانی و جوانی خود را در شهر کوچک و زیبای استرندبارم Strandebarm گذراند

بی تردید زندگی در طبیعت زیبای شهرکوچک استرندبارم که از یک طرف با رودخانه و تنگه و از طرف دیگر در دل کوهستانی جنگی و مشرف بر دریا واقع شده، بر لطافت آثار فوسه افزوده است

یان فوسه اعتقادات کوئیکری داشتند، کوئیکرها فرقه مسیحیان پروتستان هستند و اعتقاد دارند که هر انسانی قادر است «نور درون» را تجربه کند یا «نور خداوند را در همگان» ببیند و به «کشیش‌بودن تمام مؤمنان» اعتقاد دارند.

کویکرها از شرکت در جنگ امتناع کرده، لباس ساده می‌پوشند ،سوگند یاد نمی کنند و مخالفت برده داری هستند.

یون فوسه در سن هفت سالگی در تصادفی شدید، تا دم مرگ پیش رفت، اما نجات یافت که بنابر گفته خودش این تجربه به طور قابل توجهی بر نوشتن او در بزرگسالی تأثیر گذاشت.

یون فوسه در نوجوانی دوست داشت گیتاریست راک شود و مدتی هم کمانچه می نواخت و زمانی که بلندپروازی خود را برای برای موسیقدان شدن رها کرد، شروع به نوشتن کرد هرچند در ابتدا و در دوران نوجوانی بیشتر نوشته های او سرودن اشعاری برای قطعات موسیقی بود.

یون فوسه مدتی هم تحت تاثر مکاتب کمونیسم و ​​آنارشیسم بود و زمان هم در هیبت «هیپی» ها ظاهر شد اما نهایتا در رشته ادبیات تطبیقی وارد دانشگاه دولتی برگن شد و در همین دوران هم نوشتن را به زبان نینورسک شروع کرد.

• نینورسک Nynorsk یا نروژی نو یکی از دو زبان رسمیِ کشور نروژ است که زبان اقلیت مردم بوده و حدود 15 درصد از مردم به آن سخن می‌گویند

در نروژ دو زبان رسمی وجود دارد نینورسک و بوکمُل که حدود حدود ۸۵ درصد از مردم نروژ به زبان بوکمُل سخن می‌گویند

یون فوسه در مورد زبان نوشتاری در آثارش می گوید:

زبان نینورسک یا نروژی «نو» بر پایه گویش‌ها بنا شده است. هیچ‌کس در زندگی عادی آن‌طور که من می‌نویسم حرف نمی‌زند، مگر اینکه در موقعیت‌های رسمی قرار بگیرد یا در کلیسا یا در تلویزیون. نوشته‌های من شکل هندسی منظمی دارند.

اولین رمان فوسه به نام «قرمز، سیاه» در سال ۱۹۸۳ منتشر شد و اولین نمایشنامه‌اش با نام «و ما هرگز از هم جدا نمی‌شویم»، در سال ۱۹۹۴ اجرا و منتشر شد.

فوسه با نوشتن رمانی به نام «قایق‌خانه» در سال ۱۹۸۹ به موفقیت رسید و سپس از سال ۱۹۹۲ با قطعه «کسی می‌آید» به جرگه نمایشنامه‌نویسان پیوست.

زندگی شخصی یون فوسه

فوسه سه بار ازدواج کرده است. او از سال 1980 تا 1992 با پرستاری به نام بیورگ سیسل ازدواج کرد و از او صاحب یک پسر شد.

سال بعد، با گرته فاطمه سید مترجم و نویسنده هندی-نروژی ازدواج کرد، آنها صاحب دو دختر شده و بعداً از هم جدا شدند.

همسر سوم یون فوسه آنا اهل اسلواکی است که بیشتر وقت خود را با در اتریش می گذراند.

فوسه همچنین صاحب خانه ای در برگن و دو خانه دیگر در دیگر بخش‌های غرب نروژ است.

اعتقادات مذهبی یون فوسه

یون فوسه در یکی از مصاحبه هایش در مورد اعتقاد مذهبیش چنین می گوید

در کلیسای لوتری به دنیا آمدم. در دوران جوانی تحت‌ تأثیرمارکس اعلام بی‌دینی کرده بودم. اما بعد‌ها مذهبی‌تر شدم_ شاید به دلیل حرفه نوشتن باشد.

از یک جایی با خودم فکر کردم: این چیز‌هایی که درباره‌شان می‌نویسم از کجا می‌آیند؟ برای سال‌ها به ایده کویکرها نزدیک بودم.

در سال‌های دهه ٨٠ با نوشته‌های مایستر اکهارت آشنا شدم و همه آثارش را خواندم و تا همین حالا هم به خواندنشان ادامه می‌دهم. د

ر نهایت، شاید این پیچ‌وخم‌های زیاد زندگی بودند که من را به سمت کاتولیک‌شدن کشاندند. البته از یک جایی با خودم فکر کردم اگر اکهارت می‌تواند کاتولیک باشد، پس من هم می‌توانم باشم.

ایمان مثل یک راز می‌ماند؛ و فکر می‌کنم سنت کاتولیک توانسته از این راز به‌خوبی نگهداری و محافظت کند؛ حداقل بیشتر از سنت پروتستان‌ها. البته من بیشتر ترجیح می‌دهم یک عارف مسیحی باشم.

جوایز و افتخارات یون فوسه

جایزه ادبی نینورسک 1992 و 2003

جایزه ادبیات Nynorsk هر ساله برای بهترین کتاب رمان، شعر، رمان یا درام به زبان یا گویش نینورسک (نروژی نو) اعطا می شود .

جایزه بین المللی ایبسن در سال های 1996 و 2010

جایزه بین المللی ایبسن به فرد، موسسه یا سازمانی که ابعاد هنری جدیدی را به دنیای نمایش یا تئاتر آورده است، اعطا می شود

نشان ملی دو مریت 2003

نشان ملی دو مریت نشان شایستگی فرانسوی است که توسط رئیس جمهور جمهوری فرانسه اعطا می شود

اعطای گروتن سال 2011

در سال 2011 به او گروتن، اقامتگاه افتخاری پادشاه نروژ اعطا شد

جایزه بین المللی بوکر در سال 2022

آخرین انتشار او از سپتولوژی خود نامزد جایزه بین المللی بوکر در سال 2022 شد.

جایزه بریج 2005 و 2021

جایزه بریج یک جایزه ادبیات نروژی است که هر ساله توسط بنیاد جایزه کتاب نروژ ) اعطا می شود.

جایزه ادبیات اروپا 2014

جایزه نوبل ادبیات 2023

---

مشهورترین اثر یون فوسه

شاهکار یون فوسه رمان هفت‌گانه فوسه (Septology) است که با عناوینی مانند نام دیگر»، «من دیگری هستم» و «خارج از دنیا درمورد هنرمند و نقاش سالخورده‌ای به نام اسل است که به صورت مونولوگ 1250 در حال گفتگو با خود است است

داستان هفتگانه Septology توسط نقاشی تنها و نوکیشی کاتولیک به نام اسل که در حاشیه یک روستای ساحلی در نروژ زندگی می کند، روایت می شود.

داستان با خاطرات و اعترافات و دعاهای اسل در روزهای کریسمس شروع می شود در حالی که او در حال کار بر روی یک نقاشی است

نقاشی تصویری از حرف x است و خطی بنفش و خط دیگر قهوه‌ای همدیگر را قطع میکنند تا X را تشکیل دهند، که نقاش آنرا به صلیب سنت اندرو تشبیه می‌کند.

اسل فقط با همسایه اش مرد ماهگیر خوش گفتار و پرحرفی به نام اسلیک، ملاقات می کند.

او به شهر مجاور می‌رود تا نقاش دیگری همنام خود را ببیند، نقاش دوم (اسل دوم) به شدت بیمار است و به دلیل اعتیاد به الکل در بیمارستان بستری است و اسلِ راوی از سگش براگی مراقبت می کند و ….

برخی آثار یان فوسه برنده نوبل ادبیات 2023

• کتاب آلیس کنار آتش Alis at the fire
• کتاب کسی می آید Someone comes
• کتاب دختر با بارانی زرد
• کتاب شب آوازهایش را می خواند
• کتاب نوازنده و عصر Musician and evening
• کتاب دخترک روی مبل و زمستان The Girl on the Sofa
• کتاب اسم و دیدار
• کتاب سگ های مرده و صورت های مرگ The Dead Dogs
• کتاب سایه ها و بیدار خواب و آن جا Rambuku – Skuggar
• کتاب و هرگز جدا نمی شویم And Never We’ll Be Parted

• نمرده بودم و زنده نیز نبودم. بیندیش! چه گونه بوده ام من رها ز هر دو بوده ام.

• کتاب زیبا و رویای پاییز

نویسنده در این اثر، همچنان تصویری ساده و غریب از پیچیدگی های هویتی و روابط انسانی در دنیای معاصر نشان می دهد.

وی در نمایش نامه ی “زیبا” نزدیک تر به فضای واقع گرا، اما در “رویای پاییز” در حال و هوایی پر رمز و راز، رویایی و سرشار از عشق و اندوه، و به تعبیری در هاله ای میان رویا و کابوس های عشق و مرگ، نمایش خویش را به تصویر می کشد.

• صورت‌های مرگ

این نمایش که با کارگردانی “بریه مرلی” به روی صحنه رفته، با گفت‌وگوی زن و مرد پیری آغاز می‌شود. زن پیر پس از ناپدید شدن دخترش در شبی تاریک مدام بی‌قراری می‌کند و در این حال همسرش از او می‌خواهد که از خانه برود چون طاقت دیدن چهره‌ی زن را ندارد.

در پایان نمایش، جنازه‌ی دختر، شناور روی آب دریا پیدا می‌شود. در این حال دختر می‌گوید: “نمی‌خواستم همچنین کاری بکنم. می‌خوام زندگی کنم. می‌خوام زنده باشم. من پشیمونم. دلم می‌خواد برگردم.دلم می‌خواد دوباره تنها باشم”.

• کتاب بنفش و ساکالا و آزادی Lilla, Sakala, Freedom

نمایشنامه آزادی ماجرای زنی است که با اصرار خود برای رهایی از قید و بندهای زندگی خانوادگی از همسرش جدا میشود و به رویای آزادی خود میرسد. امّا بعد از مدّتی آزادی را در قیود خانوادگی مییابد و زمانی که نزد شوهرش برمیگردد و از او میخواهد که مانند گذشته در قید و بند زندگی خانوادگی قرار گیرد، همسر جدید مرد وارد میشود و زن خانه را ترک میکند.

در این کتاب دو نمایشنامه دیگر به نامهای «بنفش» و «شاه کلا» به تصویر کشیده شده است.