کتاب صوتی کهکشان نیستی به قلم حجت الاسلام محمد هادی اصفهانی از انتشارات فیض فروزان ، اثری است که زندگی و منش آیت الله سید علی قاضی طباطبایی را در طول هشتاد سال به تفصیل بررسی کرده است. این کتاب ارزنده برای اولین بار در سال 1399 منتشر شد.

سید علی قاضی طَباطَبایی (۱۲۸۲-۱۳۶۶ق)، عارف، و استاد اخلاق حوزه علمیه نجف در قرن چهاردهم قمری بود. برخی از علما، فقیهان و مراجع تقلید در مکتب اخلاقی او حضور داشته‌اند.

سید محمدحسین طباطبائی، سید هاشم موسوی حداد، محمدتقی بهجت،آیت الله سید عبدالحسین دستغیب،آیت الله شیخ محمد تقی آملی(ره) از شاگردان او بوده‌اند.

زندگینامه آیت الله سید علی قاضی طباطبایی

خرید مستقیم کتاب از انتشارات انتشارات فیض فروزان

خلاصه کتاب کهکشان نیستی

کتاب کهکشان نیستی نسبتا طولانی و در حدود پانصد و پنجاه و پنج صفحه‌ نگاشته شده است.

به صورن کلی کتاب در 75 فصل گرد آوری و نگاشته شده است.

هر یک از این بخش ها با آیه‌ای از قرآن آغاز می‌شود و هر فصل از قول یک گوینده بیان می‌شود.

بخشی از کتاب الهام گرفته و زاییده تخیل خود اصفهانی است اما با این حال حوادث و اطلاعات زندگی عارف (طباطبایی) در قالب مستندات تاریخی آورده شده است.

حجت الاسلام محمد هادی اصفهانی در فصل پایانی کتاب، بخش‌هایی تحت عنوان سفارش‌ها، دستورات و منابع و مستندات ارائه کرده است.

کتاب کهکشان نیستی روایتی است از زندگی و سفر شگفت‌انگیز آقای قاضی به نجف، که شروع‌کننده‌ی همه چیز است، و تا پایان عمر ادامه می‌یابد.

کتاب کهشان نیستی رمانی ‌است بر اساس نقل قول؛ از خود ایشان، همسر، فرزند، حتی مخالفین و علمای مختلف و گاهی هم داستان از قول یک کافه‌دار، یک شرخر، مرده شور و یا گوینده‌هایی در زما‌ن‌های قبل و بعد، طی سال های زندگی مرحوم قاضی روایت شده‌است.

محمد دهادی اصفهانی درباره مستند بودن کتاب جذاب خودش اینگونه می گوید:

«برای هر فصل در انتهای کتاب و در بخش ارجاعات به ترتیب از شماره 1 تا 75، هر مطلبی که مستند بوده عنوان خورده و قید شده است.

در انتهای کتاب تقریبا نزدیک به 10 هزار کلمه درباره استنادات نوشته شده است.»

بخشی از کتاب صوتی کهکشان نیستی را بشنوید

جملاتی از کتاب کهکشان نیستی

آدم مگر چه چیزی می خواهد ؟ نانی و آبی و جایی برای خواب!

اما گویا آدم‌ ها معنای زندگی را نفهمیده‌ بودند. نان بیشتر، آب بیشتر و جای بیشتر.  

آدم‌هایی که هر روز از کنار حرم می‌ گذشتند. هرکدام برای خود دنیایی ساخته بودند و در آن زندگی می‌کردند.

چقدر عالمشان حقیر بود.

وقتی به من می رسیدند، دست ته جیبشان می‌کردند و دنبال خرده فلس هایشان می‌گشتند.

تازه اگر به این نتیجه می‌ رسیدند که به گدایی آس و پاس چیزی ببخشند !!

آن وقت ها معنای زندگی برایم فقط در نگاه به رد پای دیگران و چشم داشتن به دست آنها خلاصه می‌ شد.

وقتی آدم‌ ها می‌ آمدند آسمان برای من رنگارنگ بود، و وقتی نبودند حتی اگر خورشید در بلندای خود قرار می‌ داشت، همه جا تاریک به نظر می آمد.

ابتدای محله مشراق، منتهی به ورودی باب شیخ طوسی، جای بساط من بود.

زیرانداز پاره ای و لباسی کهنه. با متکایی رنگ و رورفته که کمک می‌ کرد تا همان جا بساطم را پهن کنم و بخورم و بخوابم.

احدی حق نداشت سلطنتم را تصاحب کند. گداهای دیگر می‌ دانستند که نباید به مملکت من نزدیک شوند.

اعتقاد داشتم گداهای بی مقدار و تازه کار لایق محل های پر رفت و آمد نیستند.

به نظرم گدای نو پا باید کارش را از گوشه ای خلوت آغاز می‌ کرد تا به درستی بیاموزد که گدا بودن آداب ویژه خودش را دارد. اگر گدا هستی، نباید به چیز دیگر فکر کنی.

وقتی آدم ها دست در جیبشان می‌کنند، باید شروع کنی به دعا کردن برایشان.

باید از او ممنون باشی که با دیگران فرق دارد و حاضر شده از خودش بگذرد و روزی رسان تو باشد.

با همه‌ی این اوصاف آدم‌ها با هم فرق داشتند. بسیاری که کمک می‌کردند، از من گداتر بودند.

دست در جیبش می‌کرد و با مظلوم نمایی ادای گشتن به دنبال پول را در می‌آورد.

و در آخر با منت، خرده فلسی در کاسه می‌انداخت و راهش را می‌کشید و می‌رفت و از بادی که به غبغب داده بود، معلوم می‌شد در این فکر است که چه گلی به سر خودش زده است !

کتاب کهکشان نیستی از دیدگاه نویسنده

شاید یک نکته دیگر رسالت کهکشان نیستی این باشد که معارف بلند شیعه را در بستر جدیدی منتقل کند.

البته در همین حین «رمان» هم باشد. این کار در آثار غربی‌ بعضاً صورت گرفته‌است.

مثلاً پائولو کوئلیو از این کارها زیاد کرده، یا یک نویسنده آلمانی به نام هرمان هسه.

کتاب هایی مثل ملت عشق به قلم الیف شافاک یا گاه ناچیزی مرگ نوشته‌ی محمدحسن علوان نویسنده اهل عربستان که بوکر عربی 2017 را هم از آن خود کرد.

یا حتی قلندر و قلعه که رمان زندگی سهروردی است.

اما واقعیت این است که بسیاری از این کتب بیشتر متکفل روایت داستان و یا بیان قصه بوده‌اند.

اما به نظر من با توجه به اینکه زندگی‌ نامه‌ های مرحوم قاضی چندین بار نوشته شده‌است این بار احتیاج به یک پله بالاتر از منظومه فکری و حیات ایشان بوده‌است.

این بدین معنی است که در قالب داستان به ما نشان بدهد قاضی از ابتدا جزء به جزء با چه اموری دست و پنجه نرم کرده‌است تا به این بلندا از حقیقت دست یافته‌است.

به تعبیری برای مخاطب همزاد پنداری شود و البته توجه او را به عمق مفاهیمی که سید علی قاضی صبح و شب به آن‌ها مشغول بوده‌ است معطوف کند.

محتوای حرکت معنوی ساختاری را می‌طلبد که همخوان فطرت باشد.

اگر هدف این است که مخاطبان ما با محتوا ارتباط برقرار کنند، نیاز است تا کاری کنیم که آنها خویشتن خویش را در ساحتی که قرار است در آن حرکت کنند، بیابند.

یافتن خویشتن در ساحت سلوک الی‌ الله یکی از قدم‌های مهم برای حرکت‌های معنوی است.

معمولاً ما از بیرون ناظر و شاهد و قاری احوالات اولیا الهی هستیم و در این وضعیت به تعبیر امروزی‌ها نمی‌توانیم با ماجراهای فکری و حرکت‌های معنوی آنها همذات پنداری کنیم.

فرم کتاب کهکشان نیستی برخاسته از فطرت و جبلت آدم‌هاست.

ساختار و فرم به‌گونه‌ای طراحی شده که مخاطبان قدم به قدم با شرایط خودشان، شخصیت‌های مختلفی را که شاهد و ناظر یک بستر تاریخی بوده‌اند، مشاهده و با آنها همذات پنداری کنند.

به عبارتی بهتر امید است مخاطب با این سنخیت پیدا کردن به سمت «حقیقت» خویشتن حرکت کند.

می‌دانیم که در نظریه‌های ادبی و نقد بر این تاکید شده که فرم و محتوا باید همطراز همدیگر باشند.

اگر در اثری فرم قوی اما محتوا کاستی و ضعف داشته باشد، نتیجه این خواهد بود که مقصود نویسنده از نگارش رمان و هدف نهایی آن هیچگاه دیده و درک نخواهد شد و کتاب و زحمات نویسنده ثمره‌ای بجز سرگرمی نخواهد داشت.

اگر بخواهم مثالی بزنم، به نظرم یکی از رمان‌هایی که فرمی قوی اما محتوایی به شدت ضعیفی دارد «موت صغیر» محمد حسن علوان است که جایزه بوکر 2017 را هم برد.

این رمان واقعاً ساختاری زیبا و عالی دارد اما محتوایش ضعیف است و تصویری به شدت انحرافی از محی الدین بن عربی ارائه می‌دهد.