کتاب صوتی روزگار سپری شده مردم سالخورده اثر: محمود دولت آبادی (سه کتاب)

کتاب صوتی روزگار سپری شده مردم سالخورده (سه کتاب) اثر: محمود دولت آبادی سرگذشتِ سه نسل از یک خانواده است که داستانِ این خانواده با استاد‌ ابا آغاز می‌شود.او در زمانِ ناصرالدین شاهِ قاجار و در روزی پاییزی از جایی نامعلوم به روستایِ تلخ آباد کلخ چان می‌آید.

در کلخ چان دو ارباب، حاج‌کلو و چالنگ، مردم را در کنترلِ خود دارند.

کارِ معمولِ استاد ‌ابا در روستا دلاکی، سرتراشی، ختنه، دندانکشی و حجامت است.مراسمِ عزا، عروسی و شبیه‌خوانی ماهِ محرم را اداره می‌کند و روزِ عاشورا نقشِ شمر را بازی می‌کند.با دختری از خانواده‌یِ سیدها به ‌نامِ بی‌بی ‌آدینه ازدواج می‌کند.

آنها صاحبِ دختری به نامِ خورشید (متولد ۱۲۸۷) و دو پسر به نام‌هایِ عبدوس (متولد ۱۲۹۰) و یادگار ‌(متولد ۱۳۰۱) می‌شوند.

خورشید در دوازده‌سالگی با حبیب‌دیلاق ازدواج می‌کند.

استاد ابا در سالِ ۱۳۰۱ در روزیِ پاییزی سکته می‌کند و می‌میرد.

پس از مرگِ استاد ابا، بی‌بی‌آدینه همسرِ میرعلی خشت مال می‌شود و از او صاحبِ پسری به نامِ باقر قوزی می‌شود.

با مرگِ استادابا، عبدوس سرپرستِ خانواده می‌شود. سنگینیِ مسوولیت و کم‌سالی، عبدوس را بداخلاق می‌سازد.

در نتیجه‌یِ کتک‌هایِ عبدوس، یادگار چلاق می‌شود.

عبدوس در ادامه‌یِ زندگیِ فقیرانه، کارهایِ کشاورزی وکدخدایی انجام می‌دهد، اما همیشه فقیر است.

درآغازِ شانزده سالگی، دخترخاله‌اش آفاق زا برایش می‌گیرند و پس از شش ماه طلاقش می‌دهد.

در آخرِ شانزده سالگی با خیری ازدواج می‌کند و از او صاحبِ سه پسر به نام‌هایِ رضی، نبی و اسد می‌شود.

دختری هم بنامِ ملائک داشته‌اندکه ‌درکودکی می‌میرد.از خیری جدا می‌شود و با عذرا ازدواج می‌کند.

از عذرا نیز صاحبِ سه پسر به نام‌های سامون (متولد۱۳۱۹)، نوران،‌ سلیم و دختری به‌نامِ مهرگان (متولد۱۳۳۰) می‌شود.

پسرانِ بزرگِ عبدوس برای کارِ فصلی از روستایِ کلخچان خارج می‌شوند و به ایوانکی می‌روند.

در بازگشت، با پولِ بدست آمده به زندگی ِپدرِ خود کمک می‌کنند.نبی همیشه از پدرش ناراضی است.

عبدوس با پولِ پسرانش، خانواده را برایِ زیارت به کربلا می‌برد.

در کربلا پول و مدارک‌شان را دزد می‌زند و عبدوس و سامون ناچار می‌شوند برایِ فراهم کردنِ پولِ لازم برایِ سفر بازگشت، مدتی در عراق کار کنند.

پس از ماه‌ها رنج‌بردن، خانواده با زحمتِ فراوان به کلخچان برمی‌گردد.

سامون چند سالی به مدرسه می‌رود و سپس او هم ناچار بابرادرانِ ناتنیِ خود راهی‌ِکار در ایوانکی می‌شود.

در سال‌هایِ ۱۳۳۰-۱۳۳۲، عبدوس متهم به حزبی‌بودن می‌شود و ناگزیر مدتی از خانه دور می‌ماند.دشواریِ زندگی با کارِ سرتراشی و کدخدایی از بین نمی‌رود.پسرانِ بزرگِ عبدوس ازدواج می‌کنند و راهیِ تهران می‌شوند.

سامون هم در سالِ ۱۳۳۸ عازم تهران می‌شود.او در تئاتر، مغازه‌یِ عکاسی و دکان‌ِسلمانی کار می‌کند.سامون با افرادی صاحبِ اندیشه آشنا می‌شود و خود شروع به نوشتنِ داستان و نمایشنامه می‌کند.

پس از مدتی پدر، مادر، برادران و خواهرش و حتا عمویش یادگار را هم به تهران می‌کشاند.

زندگی دربدر و فقیرانه در تهران باعثِ بیچارگیِ بیشتر عبدوس و خانواده‌اش می‌شود.

زندگیِ نبی با کارِ نقاشیِ ساختمان مناسب است، اما در سالِ ۱۳۵۱ در یک تصادف در جاده‌یِ هرازکشته می‌شود.

نوران واردِآموزشگاهِ گروهبانی می‌شود.با دختری ترک نامزد می‌شود، اما خیلی زود با بیماریِ سرطانِ خون می‌میرد.

در سالِ ۱۳۴۹ سامون با دختریِ شیرازی به نامِ آذین ازدواج می‌کند.خانواده‌یِ پدری هم از خانه‌ای به خانه‌یِ دیگر می‌روند.

سامون و همسرش هم مانند خانواده‌یِ پدری در خانه‌هایِ گوناگون زندگی می‌کنند.

سالِ ۱۳۵۱ پسرشان  اشکین  و در سالِ ۱۳۵۳ دخترشان بی‌بی  متولد می‌شود.سامون بدون دلیلِ مشخصی در سالِ ۱۳۵۴ دستگیر و دو سال در زندان می‌ماند.

سامون در زندان شاهد غیرانسانی‌ترین شکنجه‌ها می‌شود و با مردی به نامِ سعید سماوات آشنا می‌شود.

عمو یادگارکه در زیرِ سایبانی در کنارِ خیابانی در تهران سلمانی‌گری می‌کند در سالِ ۱۳۵۸ می‌میرد.

در سالِ ۱۳۶۰ هم عبدوس می‌میرد.کربلایی عذرا هم پس از عمریِ پر از عذاب‌ در سالِ ۱۳۶۵ در تنهاییِ غریبانه‌ای می‌میرد.

پایانِ سه‌جلد کتاب صوتی روزگار سپری شده مردم سالخورده ، جریانِ بی‌گسست و پیاپیِ این همه تلخی است که در ذهنِ سامونِ بدخش می‌گذرد و بر او فشار وارد می‌کند تا او به روایتِ تمامِ آن رویدادهایی بپردازد که چون نفرینی بر ذهنِ او سنگینی می‌کنند.

داستان روایت سرگذشت‌های تلخی است که تحت تاثیر عوامل محیطی و خشکسالی و عوامل اجتماعی می‌گذرد.این زندگی به زندگی آدم‌های این دیار پیوند خورده است.رویدادهای مهم تاریخی ایران در رمان وجود دارد که در شکل‌گیری شخصیت‌های رمان بسیار تاثیر دارد.

برای درک دقیق باید هریک از شخصیت‌ها تفسیر شوند.

مجموعه سه جلدی کتاب صوتی روزگار سپری شده مردم سالخورده اثر محمود دولت آبادی  Mahmoud Dowlatabadi  با بازگو کردن دو نسل، نسلی در روستا و نسلی در شهر به بیان ماجراهای افرادی می پردازد که سالخورده و فرتوت اند و اینک با یادآوری سالیان گذشته خود خاطرات دور سرگذشتشان را به یاد می آورند.

اینگونه است که کتاب به روایتی مفصل از دو نسل بدل می سازد.

کتاب اول”اقلیم باد” همواره با نام خود ساکنان روستای کویری کلخچان را به تصویر می کشد.

در کتاب اول” عبدوس” محور می باشد و زندگی اوست که در کتاب اول و دوم جریان دارد و داستان آن از زبان خود و برادرش و خواهرشان بازگو می شود.

کتاب سوم (پایان جغد) به شرح روح درد زده سامون می پردازد و با شرح هذیان های روح درد زده وی پایان می پذیرد روحی که آماده مرگ است.

با بیان جزئیاتی از رنج و سختی روزگار و مبارزات و رفاقت ها و تلاش کاهنده سامون برای انطباق با زندگی به پایان می رسد.

رمان سه جلدی کتاب صوتی روزگار سپری شده مردم سالخورده را می توان در شمار داستان های واقع گرای جادویی قرار داد.

اگر دولت آبادی پیرو مکتب رئالیسم است این اثرش را اگر نگوییم کاملا اما بیشتر سوررئالیستی است.

در داستان های روزگار سپری شده مردم سالخورده رویا و واقعیت با هم جوش می خورند.

ترتیب توالی زمانی به هم می ریزد و روایت زمانی وقایع، استادانه جابجا می شود و داستان ها با بهره گیری از قصه و ته رنگی از توضیحات اکسپرسیونیستی و سوررئالیستی روایت می شود.

خود محمود دولت آبادی در مورد کتاب صوتی روزگار سپری شده مردم سالخورده می گوید:

شکافی بین سه جلد وجود دارد. هم محیط و هم مناسبات و هم افرادی که روی خاک راه می رفتند و به جایش آمده اند بر روی آسفالت و حواشی شهر… این کتاب با دیگر آثار من تفاوت دارد اگرچه ریشه هایش همان ریشه های روحی و اقلیمی نویسنده است.

• این مطلب را هم مطالعه فرمایید:  زندگی و آثار استاد محمود دولت آبادی

کتاب را از ایران کتاب بخرید