کتاب صوتی اتاق آبی اثری از سهراب سپهری

کتاب صوتی اتاق آبی نام آخرین اثر سهراب سپهری است که تا قبل از مرگ خود آن را به نثر نوشته شده است.

کتاب اتاق آبی، شامل خاطرات و برداشت های فیلسوفانه سهراب سپهری از دوران کودکی تا پایان زندگی اوست اما سهراب در سال 1359 درگذشت نتوانست آنرا منتشر کند که پیروز سیار کتاب را ویراستاری کرده و در سال 1369 منتشر کرد

بخش های سه گانه کتاب اتاق آبی، از نظر شیوه نگارش، یک دست و شبیه به هم نیست. در حقیقت نویسنده فرصت نکرده تا نگارش آنها را که در چند دوره از عمر نویسنده نوشته شده بودند را هماهنگ کند و پیروز سیار هم تلاش داشت تا این کتاب را با کمترین تغییر ویراستاری کند.

مطالب کتاب صوتی اتاق آبی

کتاب اتاق آبی شامل سه بخش مجزا است و هر کدام از آنها مربوط به دوران خاصی از زندگی سهراب است.

• اتاق آبی (خاطرات دوران کودکی)

• معلم نقاشی ما (خاطرات و برداشت های دوره نوجوانی)

• گفت و گو با استاد (خاطرات و برداشت های دوره میانسالی)

مختصری در باره نوشته اول کتاب: اطاق آبی

اتاق آبی یکی از بخش های مهم کتاب است که در سال 1355 نوشته شده و توصیف اتاقی آبی است در انتهای باغ خانه ای که سهراب در آن زندگی می کرده است .

اتاقی که سهراب ضمن توصیف دقیق آن، آنرا مکانی نمادین و تحت تاثیر اساطیر بودایی و هندویی، نمونه کوچکی از کیهان می داند و از درک چنین شباهت هایی لذت می برد.

غالب عناصر نمادین در این بخش از کتاب، در آثار دیگر سهراب سپهری نیز نقش های پر رنگی دارند. از جمله استفاده از رنگ هایی مانند آبی، زرد، سپید یا دیگر رنگ های که معنای تمثیلی دارند. یا حضور مار که یکی از جانوران اساطیری شناخته شده است و بیان نکاتی مانند این که رابطه مار و آب به باروری منجر می شود.

در بخشی از بخش اتاق آبی، تاثیر آیین دائورا را نیز می بینیم. در بخشی که سهراب سپهری، تحت تاثیر دین هندو و بودایی مار را ماند الا می پندارد.

از متن اتاق آبی

ته باغ ما ، یك سر طویله بود. روی سر طویله یك اطاق بود، آبی بود.

اسمش اطاق آبی بود (می گفتیم اطاق آبی)، سر طویله از كف زمین پایین تر بود. آنقدر كه از دریچه بالای آخورها سر و گردن مالها پیدا بود. راهرویی كه به اطاق آبی می رفت چند پله می خورد .

اطاق آبی از صمیمیت حقیقت خاك دور نبود ، ما در این اطاق زندگی می كردیم. یك روز مادرم وارد اطاق آبی می شود. مار چنبر زده ای در طاقچه می بیند، می ترسد، آن هم چقدر.

همان روز از اطاق آبی كوچ می كنیم ، به اطاقی می رویم در شمال خانه، اطاق پنجدری سفید ، تا پایان در این اتاق می مانیم، و اطاق آبی تا پایان خالی می افتد.

نوشته دوم کتاب: معلم نقاشی ما

سهراب،در بخش دوم کتاب صوتی اتاق آبی، با عنوان معلم نقاشی ما؛ خاطرات دوران مدرسه، کلاس درس و معلم و کتاب های درسی را با زبانی ساده و طنز گونه،روایت میکند.

کلاس های درسی که فضایی سرد و خشک دارند و با طبیعت بیرون بیگانه اند. چنین فضای سرد و بی روحی، کودکان را دل زده می کند و به همین خاطر است که بیشتر کودکان از مدرسه بدشان می آید.

خشک بودن فضای کلاس همچنین روی یادگیری بچه ها تاثیر دارد. وقتی شما بی حوصله، خسته یا حتی غمگین در کلاسی نشسته اید، خیلی بعید است که بتوانید به خوبی نکته ای را بیاموزید.

شخصیت آموزگاران نیز در این سرد بودن تاثیر زیادی دارد. آدم هایی بی عاطفه و ناآشنا با دنیای کودکان که فضای خشک کلاس را با چوب و فلک خشک تر نیز می کردند.

در کلاس های درس در آن موقع و حتی در زمان حال، آموزگار و شاگرد، در دو دنیای کاملا متفاوت از یک دیگر به سر می برند و در هیچ موردی با هم اتفاق نظر ندارند.

کتاب های درسی نیز آلبوم هایی پریشان و پر از مفاهیمی که دیگر در زندگی روزمره ما کاربردی ندارند و نمی توانند در رشد فردی به ما کمک کنند.

سهراب نیز مانند دیگر کودکان، از معلمان و درس ها بیزار است و نقاشی را بهترین پناهگاه خود می داند اما مدرسه آن روزگار، برای تخیل، ابتکار و هنر، جایی ندارد. به همین خاطر سهراب تلاش می کند که سبب تنبیه در آموزش و پرورش را در روم و یونان قدیم و بیان آرای نظریات پلوتارک و ارسطو پیدا کند. از سوی دیگر نیز دلایل آن در عرفان اسلامی و مکاتب هندوبودایی را مشرق را میجوید.

از متن نوشته معلم نقاشی ما

دبستان تمام شد. خط هم كنار رفت. ديگر مشق نكرديم. و صرير قلم نشنيديم. دوات مركب خشكيد. و قلم نی گرمی بازارش شكست.

فضيلت خط لای كتاب‌ها ماند. چيزنويسی جای خوشنويسی را گرفت. جای قلم نی, قلم فرانسه آمد. جانشين اين يك خودنويس شد.

آنگاه بلايی نازل شد: اپيدمی خودكار دنيا را گرفت. خودنويس چندان بيگانه نبود. در اختراع آن ابوالعلا صاعدين حسن بن صاعد پيشقدم بود:

«از مخترعات او قلمی آهنين ميان‌تهی بود كه آن را از مداد پر می‌كرد و يك ماه به كار می‌برد بی‌آنكه قلم خشك شود».

و اين در قرن پنجم هجری قمری بود. و صاعد شاعر بود.

نوشته سوم کتاب: گفت و گو با استاد

قسمت سوم کتاب صوتی اتاق آبی، خاطرات و برداشت های فیلسوفانه دوران میانسالی سهراب را روایت میکند.

سهراب سپهری دیدگاه های خود را درباره مکاتب نقاشی، تاریخچه نقاشی در ایران و ویژگی های هنر شرق و غرب و تفاوت های آنها بیان میکند

گفت و گو با استاد در واقع، دنباله سیر تفکرات سهراب سپهری در مجموعه هشت کتاب است و تاثیر و نفوذ بسیاری نیز از آیین ها و اعتقادات شرق و مکاتب هند در آن آشکار است.

سهراب سپهری در این بخش، که ناتمام ماند، با پرسش هایی از استاد فرانسوی خود به توصیف هنر شرق و تفاوت های آن با هنر غرب می پردازد و به چند ویژگی هنر شرق اشاره می کند:

وجود قرینه نگاری و تکرار در نقش های معماری خانه ها، باغ های ایرانی، مساجد، منبت کاری ها، قلم زنی ها، نقاشی ها و حتی شعر ها دیده می شود.

حال اینکه در هنر غرب، برای صورتگر مسئله سنجش و اختیار پیش می آید و دیدگان تماشاگر به جهتی خاص هدایت می شود. در نتیجه بخش های دیگر آن از چشم می افتد.

بخش سوم کتاب اتاق آبی سهراب سپهری، بخش ناتمام آن است که پیروز سیار فقط توانست آن را تا حدی کامل کند.

سهراب سپهری در اردیبهشت ماه 1359درگذشت به همین خاطر نتوانست که بخش سوم کتاب خود را به پایان برساند.

زندگی نامه سهراب سپهری

سهراب سپهری در 15 مهر ماه سال 1307 در کاشان به دنیا آمد. پدربزرگ او، میرزا نصرالله خان سپهری بود که نخستین رئیس تلگراف خانه کاشان بود.

پدر و مادر او نیز، اسدالله و ماه جبین بودند که هر دو اهل هنر و شعر بودند. اسدالله سپهری، کارمند اداره پست و تلگراف کاشان بود و به بیماری فلج مبتلا شد و در سال 1341 فوت کرد.

ماه جبین مادر او نیز در خرداد 1373 درگذشت.

سهراب سپهری یک برادر بزرگ تر به نام منوچهر و سه خواهر با نام های همایون دخت، پری دخت، پروانه داشت که از بچگی هم بازی های وی بوده اند.

سهراب سپهری دوران ابتدایی خود را در دبستان خیام و دوران متوسطه و دبیرستان خود را در دبیرستان پهلوی کاشان گذراند و پس از فارغ التحصیلی نیز در خرداد 1322 در دوره دوساله دانش سرای مقدماتی پسران، به استخدام اداره فرهنگ کاشان درآمد.

در شهریور 1327، در امتحانات ششم ادبی شرکت کرد و پس از اخذ دیپلم، در دوره دبیرستان، به تهران آمد و در دانشکده هنر های زیبا دانشگاه تهران، به تحصیل پرداخت و همزمان با آن نیز به استخدام شرکت نفت تهران درآمد که پس از 8 ماه از آن کار استعفا داد.

سپهری در سال 1330 نخستین کتاب از مجموعه هشت کتاب خود را با نام مرگ رنگ، منتشر کرد.

همانطور که می دانید، سهراب سپهری یکی از کسانی است که شعر های خود را به سبک شعر های نیمایی یا به عبارتی شعر های نو می سرود. هشت کتاب وی نیز به این سبک سروده شده اند.

وی در سال 1332 از دانشکده هنر های زیبا فارغ التحصیل شد و به نویسندگی، سرودن شعر و کشیدن نقاشی پرداخت.

سهراب سپهری به فرهنگ شرقی علاقه بسیار خاصی داشت و سفر هایی به هندوستان، پاکستان، افغانستان، ژاپن و چین داشت.

مدتی در ژاپن زندگی کرد و حتی هنر «حکاکی روی چوب» را نیز در ژاپن آموخت. وی همچنین علاقه بسیاری به شعر های کهن ژاپن و چین داشت و تعدادی از آنها را نیز ترجمه کرده است.

سهراب سپهری در سال 1358 به بیماری سرطان خون مبتلا شد. او برای مداوا به انگلستان نیز سفر کرد اما فایده ای نداشت و بیماری وی بسیار پیشرفت کرده بود.

پس از بازگشت به تهران پس از ناکام ماندن درمانش در انگلستان، سرانجام در غروب دوشنبه 1 اردیبهشت 1359، در بیمارستان پارس تهران، در گذشت.

آرامگاه وی نیز در کنار امامزاده سلطان علی بن محمد باقر روستای مشهد ادهال واقع در اطراف کاشان می باشد.

آثار سهراب سپهری

• در کنار چمن یا آرامگاه عشق
• مرگ رنگ
• زندگی خواب ها
• آواز آفتاب
• شرق اندوه
• حجم اندوه
• هشت کتاب
• اتاق آبی (ویراستاری پیروز سیار)
• هنوز در سفرم (شعر ها و یادداشت های منتشر نشده سهراب سپهری)
• جای پای دوست (نامه های دوستان سهراب سپهری به کوشش پری دخت سپهری)