کتاب صوتی صد میدان اثر خواجه عبدالله انصاری ﯾﮑﯽ از زﯾﺑﺎﺗرﯾن ﻣﺗون ﻋرﻓﺎﻧﯽ اﺳت که با وجود تعداد صفحات کم ، اثری بسیار پربار است.

کتاب صوتی صد میدان ﺟزو فنی ترین و پرمحتوا ترین آﺛﺎر ﻋرﻓﺎن اﺳﻼﻣﯽ است که در آن نویسنده، ﺳﺎﻟﮏ را از میدان توبهﺗﺎ میدان فناو ﺑﻘﺎو محبت دست گیری و بدرقه ﻣﯽﮐﻧد و ﭘله ﭘله او را به ﻟﻘﺎی ﺣﺿرت دوﺳت ﻣﯽرﺳﺎﻧد.

خلاصه کتاب صوتی صد میدان

کتاب صوتی صد میدان از خواجه عبدالله انصاری، از زﯾﺑﺎﺗرﯾن رﺳﺎله ھﺎی ﺳﯾر و ﺳﻠوک اﺳت که اﺣوال ﺳﺎﻟﮏ از آﻏﺎز ﺗﺎ وﺻﺎل ﺗﺎم، به زﺑﺎﻧﯽ اﺧﺗﺻﺎری و ﻧﯾﺎزﻣﻧد ﺷرح، ﺑﯾﺎن ﺷده اﺳت.

ﺻد ﻣﯾدان کتابی اﺳت به زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ در ﻋرﻓﺎن اﺳﻼﻣﯽ، ﻋرﻓﺎن ﻋﻣﻠﯽ و ﺳﯾر و ﺳﻠوک از خواجه عبدالله انصاری ﻣﻠﻘب به ﭘﯾر ھرات و ﺷﯾﺦ اﻻﺳﻼم.

وی اﯾن ﮐﺗﺎب را در ﺳﺎل 844 ه. ق. ﻧگاشته است.

ﺑرﺧﯽ ﻣﻌﺗﻘدﻧد خواجه عبدالله ﻧﺧﺳﺗﯾن ﻓردی اﺳت که ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋرﻓﺎﻧﯽ را در کتاب صد میدان به ﺻورت ﻣﻧظم و طﺑقه ﺑﻧدی ﺷده ﮔردآوری ﮐرده اﺳت.

او ﺑرای ھر ﯾﮏ از اﯾن ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﻌرﯾف ﻣﺧﺗﺻری و ﻣراﺣﻠﯽ ﺷرح ﻣﯽدھد که ﺗﺷﮑﯾل دھﻧده ی ھزار ﻣرﺣله و ﻣﻘﺎﻣﯽ اﺳت که ﺳﺎﻟﮏ راه ﺣﻘﯾﻘت ﺑﺎﯾد طﯽ ﮐﻧد ﺗﺎ به ھدف ﺧود ﺑرﺳد.

ﺳﺎلها ﺑﻌد از ﺗﺄﻟﯾف کتاب صد میدان ﺷﺎﮔردان و ﭘﯾروان ﭘﯾر ھرات از او ﻣﯽﺧواھﻧد که ﺷرح ﺑﯾﺷﺗری ﺑر ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﻣراﺣل ﻗﯾد ﺷده در ﺻد میدان ﺑﭘردازد.به همین سبب او ﺑﺎ ﺗﺄﻟﯾف ﮐﺗﺎب “منازل السائرین ” به اﯾن ﺧواھش آنھﺎ جامه ی ﻋﻣل ﻣﯽﭘوﺷﺎﻧد.

ﺑﺎ ﺗوجه به اﯾن که خواجه عبدالله انصاری 27 ﺳﺎل ﺑﻌد ﮐﺗﺎب منازل السائرین را ﺗﺄﻟﯾف ﮐرده ، ﻣﯾﺎن اﯾن ﮐﺗﺎب و صد میدان ﻣﺷﺗرﮐﺎت و ﺗﻔﺎوت ھﺎﯾﯽ در ﺷرح و ﺗواﻟﯽ ﻣﯾدان و طﺑﻘﺎت عرفانی وﺟود دارد.

ﺑرﺧﯽ ﭼﻧﯾن اﺳﺗﻧﺗﺎج ﻣﯽﮐﻧﻧد که او از ﺗﺟربه ی ﭼﻧد دهه ﺳﻠوک ﻋﻣﻠﯽ و ﻣطﺎلعه در ﻋرﻓﺎن ﻧظری ﺧود ﺑرای ارﺗﻘﺎ و ﺑﮭﺑود ﻧظراﺗش ﺑﮭره ﺑرده اﺳت.

در اﺑﺗدای ﮐﺗﺎب خواجه عبدالله ﭘس از ﻣﺧﺗﺻر ﮔﻔﺗﺎری به ﺑﯾﺎن صد میدان ﻣﯽﭘردازد:

” از آﺷﻧﺎﯾﯽ ﺗﺎ دوﺳت داری ھزار ﻣﻘﺎﻣﺳت، و از آﮔﺎھﯽ ﺗﺎ به گستاخی ھزار ﻣﻧزﻟﺳت، و اﯾن جمله ﺑر ﺻد ﻣﯾﺎن ﻧﮭﺎده آﻣد، وﷲ اﻟﻣﺳﺗﻌﺎن. “

کتاب صوتی صد میدان اﺛری اﺳت که ﻧﻘﺷﯽ ﺗﻌﯾﯾن ﮐﻧﻧده در ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺻوف اﯾران دارد.

خواجه عبدالله انصاری در ھر ﻣﯾدان ﺑﺎ ﺗﻣﺳﮏ به آیه ای از ﻗرآن ﮐرﯾم وارد ﻣﯽﺷود و ﺳﺎﻟﮏ را ﺑﺎ زدودن رذاﯾل اﺧﻼﻗﯽ و ﻣﺗﺻف ﻧﻣودن به ﮐﻣﺎﻻت روﺣﺎﻧﯽ و ﻣﻌﻧوی به ﻣﻧزل و ﻣﯾدان ﺑﺎﻻﺗر وارد ﻣﯽﮐﻧد ﺗﺎ ﻧﮭﺎﯾﺗﺎ او را به ﻣوطن ﺗوﺣﯾد و ﻣﺣﺑت و ﻓﻧﺎی ﻣطﻠﻖ ﻣﯽرﺳﺎﻧد.

ﺑﺧش ھﺎﯾﯽاز متن کتاب صوتی صد میدان

ﺑر همه آﺷﮑﺎر اﺳت ﻧﺧﺳتین ﺣﺎﻟﺗﯽ که ﺑر ﺳﺎﻟﮏ ﻋﺎرض ﻣﯽﺷود، یقظه اﺳت که رﺳول اﮐرم ص ﻓرﻣوده: ﻣردم در ﺧواﺑﻧد و زﻣﺎﻧﯽ که از دﻧﯾﺎ رﻓﺗﻧد ﺑﯾدار ﻣﯽﺷوﻧد.

ھر اﻧﺳﺎن ﻋﺎدی در طول زﻧدﮔﯽ، ﭼﻧدﯾن ﺑﺎر ﺣﺎﻟت یقظه ﺑر او ﻋﺎرض ﻣﯽﺷود.

اﻣﺎ ﻣﺗﺄﺳﻔﺎنه ﻏﺎﻟب آﻧﮭﺎ ﭘس از ﻣدﺗﯽ ﮐوﺗﺎه دوﺑﺎره به ﺧواب ﻣﯽروﻧد.

وﻟﯽ ﭼﻧﺎﻧچه ﯾﻘظه دوام ﭘﯾدا ﮐﻧد ﻗطﻌا به دﻧﺑﺎل آن، ﺣﺎﻟت طﻠب ﺣﺎﺻل ﻣﯽﮔردد که ﺧطرﻧﺎکﺗرﯾن ﺣﺎﻟت اﺳت.

به دﻟﯾل اﯾﻧکه ھم در اﯾن ﻣﯾدان اﺳت که ﺳﺎﻟﮏ به دﻧﺑﺎل ﻣرﺷد (وﻟﯽ، اﻣﺎم، ﺷﯾﺦ، اﺳﺗﺎد ﻣﻌﻧوی) ﻣﯽﮔردد و ﭼﻧﺎﻧچه ﺻﺑر ﭘﯾشه ﻧﮑﻧد و ﮐﺎر را به ﻗﺎﺿﯽاﻟﺣﺎﺟﺎت و ﮐﺎﻓﯽاﻟﻣﮭﻣﺎت ﻧﺳﭘﺎرد و ﺑﺧواھد از ﻋﻘل ظﺎھری ﺧود ﺟﮭت ﺗﺷﺧﯾص اﺳﺗﻔﺎده ﮐﻧد، ﺣﺗﻣﺎً ﺷﮑﺎر دﮐﺎﻧداران و ﻣدﻋﯾﺎن دروﻏﯾن ﻣﯽﺷود.

ﺑلکه ﺻﺣﯾﺢ آن اﺳت که در طﻠب ﺧوﯾش، درﻧﮓ ﮐﻧد و ﻣﻧﺗظر ﺑﻣﺎﻧد ﺗﺎ در رویای ﺻﺎدقه، ﻗبله ی دل را به او ﻣﻌرﻓﯽ ﮐﻧﻧد.

و ﭘس از ﻣﻌرﻓﯽ از ﻋﺎﻟم ﻏﯾب اﺳت که ﺗوبه و ارادت آﻏﺎز ﻣﯽﮔردد و ﻣراﺣل ﺳﯾر و ﺳﻠوک زﯾر ﻧظر ﭘﯾر آﮔﺎه طﯽ ﻣﯽﮐﻧد.

میدان اول مقام توبه است و توبه بازگشتن است به خدای.

قوله تعالی: « ّ توبوا الی الله توبة نصوحا»

بدان که علم زندگانیست، و حکمت آینه، و خرسندی حصار، و امید شفیع، ذکر دارو، و توبه تریاق.

توبه نشان راھست و سالار بار و کلید گنج و شفیع وصال و میانجی بزرگ و شرط قبول و سر همه شادی .

و ارکان توبه سه چیزست: پشیمانی در دل، و عذر بر زبان، و بریدن از بدی و بدان.

و اقسام توبه سه است : توبه ی مطیع ، توبه عارف و توبه ی عاصی

توبه ی مطیع از بسیار دیدن طاعت، توبه ی عاصی از اندک دیدن معصیت و توبه ی عارف از نسیان منت.

و بسیار دیدن طاعت را سه نشانست: یکی خود را بکردار خود ناجی دیدن، دیگر مقصرانرا بچشم خاری نگریستن، سیم عیب کردار خود باز ناجستن.

و اندک دیدن معصیت را سه نشانست: یکی خود را مستحق آمرزش دیدن، دیگر بر اضرار آرام گرفتن، سیم با بدان الفت داشتن.

نسیان منت را سه نشانست: چشم احتقار از خود برگرفتن، و حال خود را قیمت نھادن، و از شادی آشنایی فرو استادن .

میدان دوم مروت است

از میدان توبه میدان مروت زاید.مروت گم بودن است.

بسم الله الرحمن الرحیم الخمدالله الذی یری اؤلیاء آیاته فیعرفونھا، و صلوته علی سیدالمرسلین محمد و آله اجمعین

میدان سیزدھم زھد است

« بقیه الله خیرلکم»

زھد در سه چیز است: اول: در دنیا، و دیگر: در خلق، و سدیگر: در خود.

ھرکه دولت این جھان را از دشمن خود دریغ ندارد، در این جھان او زاھد باشد.

و ھرکه آزرم خلق، وی را حق مداھن نکند، در خلق زاھد است.

و ھرکه به چشم بسند در خود ننگرد، در خود زاھد است.

فهرست میدان های کتاب صوتی صد میدان

۱: مقام توبه ۲۶: تبتل ۵۱: سکینه ۷۶: کرامت

۲: مروت ۲۷: عزم ۵۲: طمأنینت ۷۷: حقیقت

۳: انابت ۲۸: استقامت ۵۳: مراقبت ۷۸: ولایت

۴: فتوت ۲۹: تفکر ۵۴: احسان ۷۹: تسلیم

۵: ارادت ۳۰: ذکر ۵۵: ادب ۸۰: استسلام

۶: قصد ۳۱: فقر ۵۶: تمکن ۸۱: اعتصام

۷ :صبر ۳۲: تواضع ۵۷: حرمت ۸۲: انفراد

۸: جھاد ۳۳: خوف ۵۸: غیرت ۸۳: سر

۹: ریاضت ۳۴: وجل ۵۹: جمع ۸۴: غنا

۱۰: تھذیب ۳۵: رھبت ۶۰: انقطاع ۸۵: بسط

۱۱: محاسبت ۳۶: اشفاق ۶۱: صدق ۸۶: انبساط

۱۲: یقظت ۳۷: خشوع ۶۲: صفا ۸۷: سماع

۱۳: زھد ۳۸: تذلل ۶۳: حیا ۸۸: اطلاع

۱۴: تجرید ۳۹: اخبات ۶۴: ثقت ۸۹: وجد

۱۵: ورع ۴۰: الباد ۶۵: ایثار ۹۰: لحظھ

۱۶: تقوا ۴۱: ھیبت ۶۶: تفویض ۹۱: وقت

۱۷: معاملت ۴۲: فرار ۶۷: فتوح ۹۲: نفس

۱۸: مبالات ۴۳: رجا ۶۸: غربت ۹۳: مکاشفھ

۱۹: یقین ۴۴: طلب ۶۹: توحید ۹۴: سرور

۲۰: بصیرت ۴۵: رغبت ۷۰: تفرید ۹۵: انس

۲۱: توکل ۴۶: مواصلت ۷۱: علم ۹۶: دھشت

۲۲: لجأ ۴۷: مداومت ۷۲: بصیرت ۹۷: مشاھده

۲۳: رضا ۴۸: خطرت ۷۳: حیات ۹۸: معاینھ

۲۴: موافقت ۴۹: ھمت ۷۴: حکمت ۹۹: فنا

۲۵: اخلاص ۵۰: رعایت ۷۵: معرفت ۱۰۰: بقا

گذری بر زندگی خواجه عبدالله انصاری

خواجه عبدالله انصاری اﺷﻌﺎر ﻋرﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺳﯾﺎری را ﺑﺎ طﺑﻊ ﻟطﯾف ﺧود و اﺳﺗﻌداد ﺑﯽ ﻣﺛﺎﻟش ﺳروده اﺳت.

اما ﻋﻠت اصلی ﺷﮭرﺗش به ﺧﺎطر رﺳﺎﻻت و ﮐﺗب ﻣﺷﮭوری اﺳت که از ﺧوﯾش به ﯾﺎدﮔﺎر ﮔذاﺷته اﺳت.

کتاب صوتی صد میدان اﺛری ﻋرﻓﺎﻧﯽ اﺳت که در آن ﺧواجه عبدالله انصاری ﺻد و ﯾﮏ میدان ﮔوﻧﺎﮔون را که ھرﯾﮏ ﻧﺎﻣﯽ ﺑر ﮔرﻓته اﻧد ﺟﮭت رﺳﯾدن به ﻣﻘﺻدی اﻟﮭﯽ ﻣﻌرﻓﯽ ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﺗوﺿﯾﺣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب آن ھﺎ ﺑﯾﺎن ﻣﯽ دارد.

ﺧواجه ﻋﺑدﷲ اﻧﺻﺎری از اﻋﻘﺎب اﺑواﯾوب اﻧﺻﺎری اﺳت که صحابه ی ﭘﯾﻐﻣﺑر ﺑه شمار می آمده.

ﻣﺎدرش از ﻣردم ﺑﻠﺦ و ﻋﺑدﷲ ﺧود در ھرات ﻣﺗوﻟد ﺷد و از ﮐودﮐﯽ زﺑﺎﻧﯽ ﮔوﯾﺎ و طﺑﻌﯽ ﺗواﻧﺎ داﺷت.

ﭼﻧﺎﻧکه ﺷﻌر ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋرﺑﯽ را ﻧﯾﮑو ﻣﯽﺳرود و در ﺟواﻧﯽ در ﻋﻠوم ادﺑﯽ و دﯾﻧﯽ و ﺣﻔظ اﺷﻌﺎر ﻋرب ﻣﺷﮭور ﺑود و ﻣﺧﺻوﺻﺎً در ﺣدﯾث ﻗوی ﺑود و در فقه، روش اﻣﺎم ﺣﻧﺑل را ﭘﯾروی ﻣﯽﮐرد.

وی در ﺗﺻوف از اﺳﺗﺎدان زﯾﺎدی ﺗﻌﻠﯾم ﮔرﻓت و دو ﺑﺎر به دﯾدار ﺷﯾﺦ اﺑواﻟﺣﺳن ﺧرﻗﺎﻧﯽ ﺷﺗﺎﻓت که اﯾن دﯾدارھﺎ ﺗﺄﺛﯾر زﯾﺎدی در روﺣﯾﺎت و ﻣﻧش وی داﺷته اﺳت.

ﻣﺣل اﻗﺎﻣﺗش ﺑﯾﺷﺗر در ھرات ﺑود و در آﻧﺟﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن زﻧدﮔﺎﻧﯽ به ﺗﻌﻠﯾم و ارﺷﺎد اﺷﺗﻐﺎل داﺷت.

خواجه عبدالله انصاری در ﺳﺎل 714 ھ.ق در ﺳن 12 ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑرای ﺗﮑﻣﯾل ﺗﺣﺻﯾﻼت به ﻧﯾﺷﺎﺑور رﻓت.

ﺳﭘس به طوس و ﺑﺳطﺎم ﺳﻔر ﮐرد و به ﺳﻣﺎع و ﺿﺑط ﺣدﯾث ھﻣت ﮔﻣﺎﺷت.

در ﺳﺎل 324 ھ.ق ﻋﺎزم ﺳﻔر ﺣﺞ ﺷد و ﺑر ﺳر راه مکه، در ﺑﻐداد ﺗوﻗف ﮐرد ﺗﺎ ﻣﺟﻠس درس اﺑوﻣﺣﻣد ﺑﻐدادی را درک ﮐﻧد.

در ﺑﺎزﮔﺷت از ﺳﻔر ﺣﺞ به زﯾﺎرت اﺑواﻟﺣﺳن ﺧرﻗﺎﻧﯽ، ﺻوﻓﯽ ﻧﺎﻣور ﻧﺎﯾل ﺷد.

او ﺷﻌر ﻣﯽﺳرود وﻟﯾﮑن ﺑﯾﺷﺗر ﺷﮭرت وی به ﺟﮭت رﺳﺎﻻت و ﮐﺗب ﻣﺷﮭوری اﺳت که ﺗﺄﻟﯾف ﮐرده اﺳت.

از آن ﺟمله ترجمه ی اﻣﻼ طﺑﻘﺎت اﻟﺻوﻓﯾﺔ ﺳﻠﻣﯽ به لهجه ی ھروی و ﺗﻔﺳﯾر ﻗرآن که اﺳﺎس ﮐﺎر ﻣﯾﺑدی در ﺗﺄﻟﯾف ﮐﺷف اﻻﺳرار ﻗرار ﮔرﻓته اﺳت.

از رﺳﺎﺋل منثور او که به ﻧﺛر مسجع نوشته اﺳت می توان به

• مناجات نامه
• ﻧﺻﺎﯾﺢ
• زادالعارفین
• کنزالسائین
• قلندرنامه
• محبت نامه
• هفت حصار
• رﺳﺎله ی دل و ﺟﺎن
• رساله ی واردات
• و اﻟﮭﯽنامه اشاره کرد.

ﺧواجه در راه طرﯾﻘت، ﭘﯾرو شیخ ابوالحسن خرقانی ﺑود.

ھﻣﭼون ﺣﺳﯾن ﺑن منصور ﺣﻼج، ﺷورﯾده ﺑود و اﯾن ﺷورﯾدﮔﯽ ﺑﯾش از ھر ﭼﯾز در ﻣﻧﺎﺟﺎت ھﺎی خواجه عبدالله انصاری ﻣﺷﮭود اﺳت و آﺛﺎرش ﻣﺷﺣون از ﻣواﻋظ و ﻧﺻﺎﯾﺢ اﺳت.

ﻣﺳﻠﮏ او ﺑﻌدھﺎ ﻣورد اﺳﺗﻔﺎده ی ﺳﻌدی واﻗﻊ شد و ﮔﻠﺳﺗﺎن ﺳﻌدی و ﺑﮭﺎرﺳﺗﺎن ﺟﺎﻣﯽ ﻣﺣﺻول ھﻣﯾن ﻧوع ﺳﺑﮏ اﺳت.

ﻋﻘﺎﯾد و اﻓﮑﺎر ﺧواجه را ﻣﯽﺗوان در ﻣﻧﺎزل اﻟﺳﺎﺋرﯾن ﻣطﺎلعه کرد

او حافظه ای ﻗوی داﺷت و گفته می شود ﺳﯽ ھزار ﺣدﯾث ﺣﻔظ ﺑوده اﺳت.

وی ﺑﺎ وﺟود اﯾﻧکه اﺳﺗﺎد ﻋﻠوم اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺎﻧﻧد ﺗﻔﺳﯾر، ﺣدﯾث، اﺻول و ﻋﻘﺎﯾد ﺑود، ﺑﺎ ﻋﻠم ﮐﻼم و اھل آن ﻣﺧﺎﻟف ﺑود و ﻗرآن را ﯾﮕﺎنه دﻟﯾل و ﻣرﺷد ﻣؤﻣن ﻣﯽﺷﻣرد که ﻣﯽﺗواﻧد او را به ﺗوﺣﯾد ﺣﻘﯾﻘﯽ رھﻧﻣون کند.

خواجه عبدالله انصاری ھم اﺳﺗﺎد ﺷرﯾﻌت ﺑود و ھم ﭘﯾر طرﯾﻘت.

در ﺣﺎﻟﯽ که فقیه ﺿد ﺑدﻋت ﺑود، در زﻧدان ﭘوﺷﻧﮓ، ﻋﺷﻖ ﻋرﻓﺎﻧﯽ وﺟود او را ﺗﺳﺧﯾر ﮐرد.

ﺧواجه در ﺗﻘوا و ﻋﺑﺎدت و ﻣراﻗﺑت و رﯾﺎﺿت و ﺣﻔظ ﺣﻘوق دﯾﮕران، در ﻋﺻر ﺧود ﺑﯽﻣﺛﺎل و ﺑﯽﻧظﯾر ﺑود.

به آنچه ﻣﯽﮔﻔت ﻋﻣل ﻣﯽﻧﻣود. ﻋﺎرف و ﺧداﺷﻧﺎس ﺑود.

ارادﺗﻣﻧداﻧش، ﺑﺎ اﯾن ﻓﺿﺎﯾل ﻣﻠﻛوﺗﯽ و اﻧﺳﺎﻧﯽ و ﻋرﻓﺎﻧﯽ او، ﭼون ﭘروانه به دور ﺷﻣﻊ وﺟودش ﻣﯽﮔﺷﺗﻧد و از ﻣﺣﺿرش ﻛﺳب ﻓﯾض ﻣﯽﻧﻣودﻧد.

ﻧﺎﺑﯾﻧﺎﺋﯽ ھر دو ﭼﺷم ﺧواجه در ﺳن ھﻔﺗﺎد ﺳﺎﻟﮕﯽ، ﺑرای وی که ﻋﻣری به آﻣوزش و آﻣوﺧﺗن ﺧو ﮐرده ﺑود ﺑﺳﯾﺎر ﮔران آﻣد.

اﺑواﺳﻣﺎﻋﯾل ﻋﺑدﷲ ﺑن اﺑﯽﻣﻧﺻور ﻣﺣﻣد ﻣﻌروف به “ﭘﯾر ھرات” ﺷﯾﺦ اﻻﺳﻼم و “ﭘﯾر اﻧﺻﺎر” و”خواجه عبدالله انصاری” و”اﻧﺻﺎری ھروی”، داﻧﺷﻣﻧد و ﻋﺎرف ﺑزرگ ﻣﺳﻠﻣﺎن بوده اﺳت.

او به ﻋﻧوان ﯾﮑﯽ از ﻧواﺑﻎ ادﺑﯽ و ﭼﮭره ھﺎی ﺷﺎﺧص ﺧراﺳﺎن ﻗدﯾم ﺷﻧﺎﺧته ﻣﯽﺷود که به ﻋﻧوان ﻣﻔﺳر ﻗرآن، ﻣﺣدث، اھل ﻓن ﺟدل و اﺳﺗﺎد اﺧﻼق، دﺳﺗﯽ ﺑر آﺗش داﺷته اﺳت.

ﻋﻣده ی ﺷﮭرت وی به ﺧﺎطر ﻓن ﺳﺧﻧوری، اﺷﻌﺎر و ﻣﺗون ﻧﻐز و ﺑﯽ ﻣﺎﻧﻧدش به ﺧﺻوص در ﻣدح و ﺛﻧﺎی ﺧداوﻧد به زﺑﺎن ھﺎی ﻋرﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ ﺑوده اﺳت.

ﻣﺣل اﻗﺎﻣﺗش ﺑﯾﺷﺗر در ھرات ﺑود و در آﻧﺟﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن زﻧدﮔﺎﻧﯽ به ﺗﻌﻠﯾم و ارﺷﺎد اﺷﺗﻐﺎل داﺷته است.