ایرانیان باستان از دیر باز برای اغلب موهبت های پروردگار همچون گرم شدن زمین، و رویش مجدد گیاهان جشن می گرفتند.

همچنین ایرانیان در گذشته آتش را مظهر روشنایی، روشنایی را مظهر دانش، دانش را نابود کننده ی تاریکی و بدی می دانستند و به همین علت جشن برپا می نمودند و به مناسبت این موهبت ها، خداوند را در فضایی آرام و روحانی می پرستیدند.

طبق آیین باستان در این روز آتش بزرگی برافروخته می‌شود که تا صبح روز بعد و طلوع خورشید روشن نگه داشته می‌شود.

این آتش معمولاً در بعد از ظهر روز سه شنبه که مردم آتش روشن می‌ کنند و از روی آن می‌پرند آغاز می‌شود.

گویند که در ایران باستان چند روز پیش از نوروز افرادی که آتش ‌افروزان نامیده می شدند و پیام‌آور این جشن اهورایی بودند به شهرها و روستاها می‌رفتند تا مردم را برای این آیین آماده کنند. آتش افروزان از هفت روز پیش از نوروز تا دو هفته پس از نوروز با پدید آمدن تاریکی شامگاه، در تمامی شهر آتش می‌افروختند و آن را تا طلوع خورشید روشن نگاه می ‌داشتند. این آتش، نماد و نشانهٔ نیروی مهر، نور و دوستی بود.

آیین های چهارشنبه سوری

آتش افروختن
مردم در مراسم آتش افروزی چهارشنبه سوری، عصر آخرین سه شنبه ی سال کوپه های هیزم را روی هم می گذارند، و پس از غروب خورشید کوپه های هیزم را در پشت بام، حیاط خانه یا کوچه آتش می زنند.
عنصر اصلی آیین جشن چهارشنبه سوری، آتش است. در مناطق گوناگون ایران در شب چهارشنبه سوری برخی سه کپه آتش به نشانه ی سه پند بزرگ ایرانیان باستان: پندار نیک و کردار نیک و گفتار نیک می افروزند.
سپس مردم در حال پریدن از روی آتش شعرهای زیر را می سرایند :
زردی من از تو، سرخی تو از من
غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا

آئین چهارشنبه سوری – کوزه شکستن

در گذشته برخی از مردم پس از آتش افروزی مقداری زغال به نشانه ی سیاه بختی، كمی نمك به علامت شور چشمی، و سكه ای به نشانه ی تنگدستی در كوزه ای سفالین می انداختند و اعضای خانواده یك بار كوزه را دور سر خود می چرخاندند و آخرین نفر، كوزه را بر سر بام خانه می برد و آن را به كوچه پرتاب می كرد. برخی بر این باورند كه با دور افكندن كوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده دور می نمایند.

آئین چهارشنبه سوری – شال اندازی
در مراسم شال اندازی اگر شال از روزنه ی بخاری، سقف خانه یا جاهایی مشابه به این ها داخل خانه می افتاد، صاحب خانه با شناسایی صاحب شال در صورتی که تمایل به رفع کدورت و آشتی بود با قرار دادن خوردنی های شیرین موافقت خود را ابراز می کرد، و اگر به گوشه ی شال ذغال گره می خورد مشخص می گردید که طرف مقابل تمایلی به رفع کدورت ندارد.

آئین چهارشنبه سوری -فال گوش ایستادن
فال گوش ایستادن یکی از آیین های چهارشنبه‌ سوری است که در آن دختران جوان نیت می‌ کردند، پشت دیواری می‌ایستادند و به حرف های رهگذران گوش می‌ نمودند و سپس به نیك و بد گفتن و تلخ و شیرین صحبت كردن رهگذران تفال می زدند و با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گرفتند. در گذشته به این اعتقاد داشتند که سرنوشت شان در این شب تعیین می گردد.

آئین چهارشنبه سوری – قاشق زنی
یکی دیگر از آیین های شب چهار شنبه سوری قاشق زنی بود که دختران و پسران چادری بر سر و روی خود می‌کشیدند تا شناخته نشوند. آن ها قاشقی با كاسه ای مسی برمی داشتند و شب هنگام در كوچه و گذر راه می افتادند و در مقابل هفت خانه بی آنكه حرفی بزنند پی در پی قاشق را بر كاسه می زدنند. صاحب خانه شیرینی یا آجیل و یا مبلغی پول در كاسه های آنان می گذاشت. اگر قاشق زنان در قاشق زنی چیزی به دست نمی آوردند، از برآمدن آرزو و حاجت خود نا امید می شدند.

دانلود فایل صوتی چهارشنبه سوری از زبان فردوسی

کتاب صوتی جشن های باستانی ایران را رایگان دانلود کنید