نگاهی به کتاب آیشمن در اورشلیم نوشته هانا آرنت

علاقه مندی
ارسال به...
4 رای
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars
5,00/5
Loading...
نگاهی به کتاب آیشمن در اورشلیم نوشته هانا آرنت
سلام صدا 4582بازدید , , , , 20 اسفند 1399 بدون دیدگاه

نگاهی به کتاب آیشمن در اورشلیم نوشته هانا آرنت

کتاب آیشمن در اورشلیم که بعد از گذشت سالها پس از چاپ آن به تازگی به فارسی برگردانده شد و در صدر فروش های فصل تابستان و پاییز در ایران قرار گرفت، با همه حواشی که پیرامون آن پیش آمد، موجب رونق مجدد کتابفروشی های کشور و بحث های مربوط به کتاب در کشور شد.

قرار است در این نوشته کوتاه به خود مسئله کتاب و دغدغه هانا آرنت در باب مسئله آیشمن بپردازیم و نکاتی را که موجب بحث برانگیز بودن این اثر درجامعه فرهنگی غرب است، را بررسی خواهیم کرد.

کتاب آیشمن در اورشلیم متشکل از پانزده فصل هست که محوریت اصلی بحث در آنها چگونگی اطلاق مفهوم گناهکار بریک فرد در سیستم حقوقی مدرن غربی است.

نمیتوان نثر آرنت را چندان جذاب دانست و پی نوشت های مترجم نیز تا فصل 4 و 5 این کتاب نمیتواند آن فضای موجود را برای خوانندگان ایرانی تداعی کند؛ البته ترجمه روان مترجم این نقطه ضعف را پوشش میدهد.

بهرحال قرار است صحبت درباره محتوای کتاب آیشمن در اورشلیم را با اتکا به ترجمه خانم زهرا شمس اغاز کنیم

نگاهی به کتاب آیشمن در اورشلیم نوشته هانا آرنت
هانا آرنت نویسنده کتاب آیشمن در اورشلیم

نگاهی به کتاب آیشمن در اورشلیم نوشته هانا آرنت

آیشمن کیست و چه کرده است ؟

آیا آدولف آیشمن Adolf Eichmann همان طراح اصلی راه حل نهایی هیتلر بوده؟ فردی که هیچگونه نسبتی با اندیشه های یهود ستیزانه ندارد و حتی چندتن از آشنایان و دوستانش نیز یهودی هستند

(آرنت در کتاب آیشمن در اورشلیم اشاره به گزارش هایی میکند که از رفتار او در اداره یهودیان اتریش درزمان نازی به دست آمده و نشآن از رفتار با حسن نیت او دارد)

چگونه ممکن است دچار همچین جنایتی در حق یهودیان شود؟

باید این نکته را مورد توجه قرار داد که آیشمن نسخه عجیبی از یک انسان معمولی نیست، کسی که روانشناسان او را مبرا از هرگونه بیماری روانی میدانستند، او کسی است که نسبت خاصی از لحاظ ایدئولوژیکی با یهودستیزی ندارد.

چه حوادثی قرار است رخ بدهد که آیشمن را به این دادگاه بکشانیم و او را به خاطر انجام جنایت در ابنای نوع بشر محکوم نماییم؟ آیا میتوان آیشمن را که هیچگونه کنش انگیزه داری نسبت به یهودیان نداشته است و صرفا درحال اجرای فرامین بود، متهم دانست؟

هانا آرنت با گستراندن این مسئله در زندگی روزمره ما را به درنگی عمیق وامیدارد تا کمی بیشتر به کنش های اطراف خودمان بیاندیشیم و مجددا کارهایی را که انجام داده ایم مورد بازنگری قرار دهیم.

میتوان گفت که بحث اصلی او در یازده فصل از کتاب که روایت زندگی آیشمن نیز هست، ارائه این موضوع است که آیا میتوان با خونسردی تمام ، میلیونها انسان را ،بدون عذاب وجدان،از حق زندگی محروم کرد.

این مطلب را هم ببینید
کتاب صوتی بنویس تا اتفاق بیفتد نوشته هنریت کلاوسر

هانا آرنت در کتاب آیشمن در اورشلیم دقیقا بحث را از اینجا اغاز میکند که اگر قصد انجام دادن کاری غلط برای ارتکاب به جرمی، ضروری است؛ چگونه میتوان برای متهمی که اراده ایی برای انجام دادن یا اغازیدن امری غلط ندارد و صرفا مرتکب آن جرم میشود، حکم صادر کرد و او را در مظان اتهام قرار داد؟

نگاهی به کتاب آیشمن در اورشلیم نوشته هانا آرنت
تصاویری از آیشمن در کتاب آیشمن در اورشلیم

آرنت در کتاب آیشمن در اورشلیم ابتدا شروع به نشآن دادن فعالیت های آیشمن میکند (بطور مثال چگونه توانست به اس.دی بپیوندد و چگون توانست دفترش در وین را به دست بیاورد).

آرنت دقیقا روندی از نقش سیستم در عادی انگاری جرم برای ما نمایان میکند که شاید درخوانش اول از کتاب متوجه آن نشویم؛ او ابتدا نشان میدهد که آیشمن در حال انجام دادن کاری مفید و نسبتا بی حاشیه برای سیستم و یهودیان(مغضوبان سیستم) بوده است و انها را دعوت به خروج از کشور میکرده است.

آیشمن با اعتقاد قلبی که نسبت به این کار داشته، شروع به مذاکره با رهبران انجمن صهیونیست ها میکند و آنها از این امر نیز استقبال می‌کنند. حتی با او همکاری هم می‌کنند، زیرا دارای عقیده مشترکی بودند مبنی بر این که زمینی مناسب باید جهت زندگی مستقل یهودیان تعبیه شود.

این همکاری دوطرفه نه تنها منجر به حذف فیزیکی یهودیان همگون گرا(علاقمند به ادغام در ملت آلمان) میشود بلکه با ناامیدی آنان از کمک های بین الدولی جهت مهاجرت، آماده نوعی مهاجرت غیرقانونی به فلسطین میشوند.

کار حرفه ایی آیشمن در پروژه راه حل نهایی از همینجا اغاز میشود.

هانا آرنت در ادامه کتاب آیشمن در اورشلیم و بسط فعالیت های آیشمن در وین با آگاه سازی ما بدین نکته که با افزایش جمعیت یهودیان موجود در متصرفات آلمان نازی، به خصوص بعد از تصرف لهستان، هیچ دل ودماغی در دو طرف معامله وجود نداشت، آرام آرام خاموشی وجدان جهت راه حل دوم نیز به وجود می آید(مسئله تجمیع).

بعد از نشست سرآن اس.اس در برلین با حضور آیشمن جهت بررسی راه حل های موجود و احمقانه جهت تجمیع و نگهداری آنان (افرادی که هویتشان را رهبرانشان فروخته بودند، یهودیانی که در پی اطاعت از رهبرانشان بودند) مقدمات بوجود آمدن راه حل حذف فیزیکی نیز نمایان میشود.

با آغاز این روند آیشمن با مشاهده صحنه های تراژیک کشتار یهودیان بوسیله گاز چه واکنشی نشان میدهد؟

سعی میکند همان راه حل تجمیع را پیش بگیرد و به مدت چهار هفته وجدانش درست کار می‌کند، اما با مشاهده فضاحتی که به بار اورده است (به علت جمیعت بالا) وجدانش مسیر معکوسی را میپیماید و یهودیان را، دسته دسته چون میشی به مسلخ میفرستد. چه برسر وجدان لعنتی آمده است؟

این مطلب را هم ببینید
عباس معروفی : زندگی و آثار

حتما با داستان آن فرد یهودی که میخواست مردم را از کشتن مسیح بازدارد اما وقتی مقاومت انها را دید منصرف شدو و عیسی را مصلوب کرد و در پایان کار دستانش را با آب تطهیر کرد تا نشانی از گناه بر آن نماند ( آیشمن موقعیتها کمتری جهت پونتیوس پیلاطوس شدن، در زندگی خود نداشته است).

آیشمن نیز بوسیله استفاده از عقل توانست وجدان خود را تطهیر کند و با هیچ مشکلی با خود کنار بیاید. دامنه ایده آرنت از طرح این مواجهه عقل و وجدان، هم فراتر میرود و به انجا میرسد که ما این سوال را از خود بپرسیم که آیا آن اراده آزادی که قرار است مورد کیفر قرار بگیرد اصلا میتواند بی مشاهده کنشمندی دیگری، وجود داشته باشد؟

اینجاست که آرنت به نوعی سعی درنشان دادن این امر دارد که بازتعریف عمل شریر و مجرمانه در پوشش نوعی قصد و نیت بالفعل، موجب تقویت این گمان میشود که درنبود ازادی، آزادی را محکوم کنیم.

میتوان گفت که نیت اصلی هانا آرنت ، که در 14 فصل از کتاب آیشمن در اورشلیم سعی میکند آن را موشکافی کند این است که رویه قضائیه مدرن می‌تواند پدیدآورنده شکل جدید از اخلاق امتناع-ورزی شده باشد .

این رویه قضایی با وضع تعریف جرم برنوعی نیت شرورانه از سوی خود فرد، مقدمات انکار حیطه عمومی را فراهم میاورد بی انکه لختی درنگ کند که مبادا با حذف حیطه عمومی ، خود امر حطیه خصوصی نیز دود شود و به هوا رود. دقیقا در همین محل است که آیشمن با اشاره به بدیلهای دیگر این ماجرا ، نشان از پیش پاافتادگی شر میکند.

آرنت از وضعیتی که سقوط اخلاق و گمشدگی کلمات در زیر استبدادی که سیستم بر روی تک تک شهروندان خود پیاده میکند؛ سخن میگوید. به نوعی میتوان گفت:

از بین رفتگی حیطه خصوصی نخستین چیزی است که میشود در اتوپیایی توتالیتر مشاهده نمود، آنجایی که واژگان معنی خود را از دست می‌دهند و نمیتوان از امکان بدیل های دیگر، سخن گفت؛ آنجایی که فرد دیگری در کنار تو مشاهده نمیشود و هرآنچه هست کنش متقابل قلمداد نمی‌شود بلکه فرمان از بالا به پایین است. ممکن است به شکل عقل نیز ظهور کند

هانا آرنت در کتاب آیشمن در اورشلیم بر این نکته پافشاری میکند که ضرورت اخلاقی زیستن منوط بر بودگی امکان حیطه خصوصی است که بتواند درمقابل حیطه عمومی سربلند کند. و گرنه همگی-مان- با پیش پاافتادگی شر در سطح زندگی روزمره خود مواجه خواهیم بود.(حالا چه بوسیله عقل و چه…)

به قلم : احسان قیچی ساز

4 رای
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars
5,00/5
Loading...

مقالات و نقدهای مشابه

مشاهده همه

جدیدترین کتاب‌های صوتی

مشاهده همه
دیدگاه ها

لطفا دیدگاهتان را بنویسید

ایمیل شما منتشر نخواهد شد

من ربات نیستم *در حال بارگیری کپچا پلاس ...