نقد رمان شطرنج باز نوشته برتینا هنریش

علاقه مندی
ارسال به...
8 رای
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars
5,00/5
Loading...
نقد رمان شطرنج باز نوشته برتینا هنریش
سلام صدا 5313بازدید , 9 فروردین 1399 بدون دیدگاه مشاهده محصول

نقد رمان شطرنج باز عنوان اصلی La Joueuse d’échecs نوشته برتینا هنریش : طغیان های رفتاری فهم ناشدنی

در این نوشته نقد رمان شطرنج باز نوشته برتینا هنریش نویسنده و فیلم نامه نویس و ترجمه خانم  سمانه حنیفی تقدیم علاقمندان به رمان های خارجی میگردد.

نقد رمان شطرنج باز,رمان شطرنج باز,برتینا هنریش,نقد رمان

رمان شطرنج باز روایت عصیان و تصمیم زنی چهل و دو ساله به نام النی است که در کنار پانی (همسرش)، دیمیترا و یان (فرزندانش) در جزیزه ناکسوس روزگار می گذراند.

او زنی با نوعی دانایی و خرد غریزی است که هیچ چیز مخصوص و منحصر به خودش در زندگی ندارد.

«نه اشیاء و نه هیچ چیز دیگر«(ص10)

زنی که مانند دیگر زنان جزیره بدون هیچ اراده ای مطیع سنت ها و رسوم رایج است.

 « النی، بی اراده مطیع این اعتقادات مردانه بود که از پدرها به پسرها ارث می رسد.»(ص17)

النی با وجود این که می داند « تنها دیوانه ها در مقابل امواج شدید دریا می ایستند»(ص10) روزی از روزها وقتی ملافه های اتاق های بیشمار هتل را تمیز  و جا به جا می کند در اتاق زن و شوهر جوان فرانسوی با مهره سیاه شطرنج رو به رو می شود.

مهره ای که او را به یاد آرزو های دست نیافتنی اش چون گردش در شانزه لیزه و خوردن فنجان های قهوه در پاریس می اندازد.او برای اینکه مانند زنان شیک پوش پاریس بتواند با همسرش شطرنج بازی کند در صدد تهیه شطرنج بر می آید.

در این مرحله از داستان است که شخصیت موازی با شخصیت اصلی( النی) وارد جهان متنی رمان می شود، پرفسور پیر و استاد جوانی النی بر اساس سفارش النی برای او  و به بهانه تولد پانی، شطرنج الکترونیکی تهیه می کند و النی روز تولد «پانی» آن را به همسرش هدیه می کند.

شطرنج گرچه مورد قبول شوهر قرار نمی گیرد ولی در زندگی النی بانی تغییرات بسیاری می شود. او کارهایش را سریع تر از همیشه به اتمام می رساند تا زودتر به منزل آمده و با شطرنج بازی کند؛ النی نسبت به مسائل اطرافش بی تفاوت می شود؛ دروغ گفتن برایش عادی می شود؛ احساس می کند که جزیره ی ناکسوس مثل یک نقطه کور در زندگی اش است که حتی به او اجازه یاد گرفتن دریا نوردی و شناکردن را نداده  است.

«برای اولین بار در زندگی اش احساس کرد که این جزیره مثل یک نقطه ی کور است، به قدری کوچک که به شدت زجرش می داد. النی هرگز پیش از این محدودیت های ناکسوس را احساس نکرده بود.»(ص43)

شطرنج برای زن سرایدار کم کم تبدیل به وسیله ای برای شناخت و آگاهی نسبت به خودش و جهان پیرامونش می شود به طوری که به تدریج درمی یابد باید از قانون های ناکسوس فرار کند و همه ی آداب و رسوم را کنار بگذارد تا بتواند به هدفش برسد. او حس می کند که باید برای اولین بار چیزی را فقط برای خودش با شهامت زیاد بخواهد. او هم چنین در می یابد که:

« در محیطی که سال های جوانی اش را در آن گذرانده بود، هرگز موفق به یافتن رابطه ای واقعی نشده بود…رابطه ی دوستی بسیار فراوان اما پوچ، بی فایده و غیر واقعی بود.»(ص67)

او در روند تشرف و بلوغ فکری به کمک بازی پی در پی با شطرنج به این مطلب پی می برد که:

« شاه هیچ جلال و شکوهی ندارد، حتی نمی تواند به تنهایی از خودش دفاع کند. او باید از وی دیگر مهره هامحافظت شود…»(ص33)

این بینش جدید او را هر چه بیشتر به سوی تحقق هدفش و پرفسور می کشاند.حضور النی در زندگی پرفسور نیز بانی تحول و تغییراتی می شود.پرفسور با حضور النی شطرنج باز از رخوت و رکود میان سالی به در می آید و برای ادامه زندگی هدف بزرگی را در پیش می گیرد؛ هدفی که به او بال پرواز می دهد.

« انگار تصمیمی که برای النی گرفته بود، ” شرکت  در مسابقه شطرنج” به او بال پرواز داده و احساس شجاعت را در او تقویت کرده بود.»(ص74)

پرفسور در پی رسیدن به هدفش حتی غرورش را زیر پا می گذارد و به دشمن یا دوست قدیمی اش کوستا تماس می گیرد تا مبارزه دیگری غیر از خودش برای النی آماده کند.تلاش های پرفسور بانی پیش رفت النی در بازی شطرنج و حرکت او به آتن برای شرکت در مسابقه می شود.

این مطلب را هم ببینید
کتاب جزء از کل نوشته استیو تولتز

رفتار و اعمال النی البته از دید پسرش یان و همسرش پانی مورد تائید واقع نمی شود. پانی به علت اینکه معتقد است النی آبروی او را برده و حرکتش مخالف تمامی آداب و رسوم جزیزه است ابتدا با او قهر می کند. شب ها دیر به منزل می آید و در طی صحبت با دیگری از عمل زشت النی اینطور یاد می کند.

«شوهر یک زن خراب بودن بهتر و قابل تحمل تر از این مساله است.زنا مساله ی بدی است،اما قابل درک است….یک قاعده کلی در مورد شرف و آبرو و عصمت وجود دارد، اما در مورد زنی که شطرنج بازی می کند، این مساله بسیار مسخره است. همه ی این تمسخر ها و ریشخند ها پانی را از پا در آورده بود… زندگی با یک دیوانه سخت تر از زندگی کردن با زنی خیانتکار است.»(ص65)

از سوی دیگر پسر النی « یان» که رده ی سنی اش مشخص نیست و گویا باید کوچکتر از دیمیترا خواهر 12 ساله اش باشد، با کلمات قصار  که حتم خارج  از دیدگاه سنی او است و همسویی ذهن ، زبان و گفتار او را زیر سوال می برد،چنین نظر می دهد که:

«با خودش گفت. زنان به خاطر طبیعتشان گاهی طغیان های رفتاری فهم ناشدنی ای از خود بروز می دهند.در آن لحظات باید صبور باشیم و آن ها را تنها بگذاریم.»(ص42)

 و حتی نتیجه می گیرد که  «شاید این تغییر اساسی در رفتار مادرش به خاطر یائسگی زود رس باشد..»(ص65)

به هر روی نه تنها پانی یا یان بلکه دوست نزدیک النی و دیگر افراد جزیره با اعمال النی که در تضادی عمیق با آداب و رسومی که زندگی بیشر آنان را آهنگین کرده و در سیطره خود دارد، مخالف هستند و به عمل او خرده می گیرند.

این مخالفت البته تا زمانی است که النی مخفیانه به سوی آتن حرکت می کند و برای پانی یادداشت می گذارد. اینجا است که برتینا هنریش بدون آنکه جواب معقولانه ای در متنش بگنجاند ،بدون توجه به علت و معلول های متنی و پیش زمینه لازم زمانی و سببی به تغییر عقیده افراد اشاره می کند تا جایی که در صفحه 117 کتاب این پرسش ذهنی، این تلنگر پیرنگی برای خواننده را به صورت سوال یکی از شخصیت های فرعی در داستان مطرح می کند.شگردی گرچه زیرکانه است اما کمی قدیمی به نظر می رسد.ماریا  بعد از دریافت مهر آمیز نامه پانی از خودش می پرسد:

« چه اتفاقی می تواند باعث این تغییر رفتار پانی شود؟…او مردی نبود که سنت ها را زیر پا بگذارد و به این راحتی از این مساله بگذرد؟»(117)

 به راستی بر سر پانی با آن تعصبات شدید و قهرهای طولانی مدتش چه آمده که بدین شکل تغییر رفتاری می دهد و پذیرای تبریک ها و شادباش های اهالی می شود؟

«همه ی افرای که به سمت او می آمدند ، به او تبریک می گفتند و پانی هم پذیرای آن ها بود.»(ص119)

 آیا تنها صحبتهای دوست ارمنی اش مبنی بر این که دو راه حل بیشتر در زندگی اش ندارد.( یکی طلاق  و دیگری با افتخار و غرور از موضوع  حرکت النی یاد کردن) می تواند بانی موثر و قابل قبولی برای اینهمه دگرگونی رفتاری شود؟

این مطلب را هم ببینید
کلود مایرون بریستول

اگر کنش ماریای هتل دار و یا افراد جزیره را در جهت تغییر عقیده شان به این دلیل که چون ناکسوس توسط النی در آتن به دیگران معرفی و بانی جلب بیشتر توریست و رونق گرفتن کار و شغل شان می شود، بپذیریم ؛برای تغییر رفتاری پانی و تهیه دسته گل رنگارنگ بر در خانه هیچ دلیل منطقی نمی توان تصور کرد.این حس متضاد درست وقتی رخ می دهد که النی فکر می کند زندگی اش تمام شده است

« زندگی به نظرش تمام شده بود…حباب شطرنج که در طول اقامتش در آتن او را فرو گرفته بود، دیگر ترکیده بود… النی به آن کلمه ی سنگین و سیاهی فکر کرد که گاهی او را در مورد شطرنج به تردید وا می داشت: دیوانگی!»(ص134)

در کتاب یک شیوه برای رمان نویسی گفته شده:

«پایان نه فقط باید قانع کننده و راضی کننده باشد،که باید هم خوان و منطبق بر کلیت رمان و به خصوص شروع آن باشد.»(سناپور،1390: ص137)

در نقد رمان شطرنج باز میتوان گفت که این داستان گرچه به لحاظ پیرنگی دارای پایانی ناموفق است ولی به لحاظ درونمایه به نکته مهمی اشاره می کند.

حول و تشرف در النی به کمک شطرنج و سفر ذهنی – عینی او  اگر بتواند همه گیر و بانی دگرگونی و طغیانی اساسی برای دیگران شود؛نه تنها مراعات بی دلیل آیین ها و رسوم ساخت دست بشری را از بین می برد بلکه بانی فهم انسان از دنیای  می شود که در آن به دنیا می آید.دنیایی بدور از قوانین دست و پا گیر و قانون مند شده ی بشری.

به امید دگرگونی اساسی برای تمامی زنانی که تاکنون چیزی منحصر به فرد از خودشان و برای خودشان در زندگی شان ندارند.

  • در پایان نقد رمان شطرنج باز توصیه میشود این کتاب را حتما بخوانید و  اگر فرصت مطالعه ندارید همین الان کتاب صوتی این اثر ارزشمند خانم برتینا هنریش را دانلود کرده و بشنوید

8 رای
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars
5,00/5
Loading...

مقالات و نقدهای مشابه

مشاهده همه

جدیدترین کتاب‌های صوتی

مشاهده همه
دیدگاه ها

لطفا دیدگاهتان را بنویسید

ایمیل شما منتشر نخواهد شد

من ربات نیستم *در حال بارگیری کپچا پلاس ...