سیمین دانشور بانوی ادبیات ایران و خالق سووشون نخستین زن ایرانی که به صورت حرفه ای به داستان نویسی پرداخت.

نگاهی به زندگی و آثار سیمین دانشور

زندگینامه سیمین دانشور را بشنوید

دکتر سیمین دانشور در 8 اردیبهشت 1300 در شهر شیراز به دنیا آمد.

پدرش دکتر محمدعلی دانشور (احیاءالسلطنه) همان کسی است که دانشور در رمان سووشون  از او به نام دکتر عبدالله خان یاد می‌کند.

احیاءالسلطنه مردی با فرهنگ و ادب بود و عضو گروه حافظیون که شب‌های جمعه بر سر مزار حافظ جمع می‌شدند و یاد حافظ را زنده می‌داشتند.

مادر سیمین دانشور قمرالسلطنه حکمت بانوی شاعر و هنرمند که نقاشی را به فرزندانش می‌آموخت و مدتی هم مدیر هنرستان دخترانه هنرهای شیراز بود.

سیمین سه برادر و دو خواهر داشت و در خانواده‌ای اهل ذوق و هنر پرورش یافت.

این بانوی داستان‌سرا از کودکی با ادبیات و هنر توسط مادر و پدرش آشنا شد و دوران ابتدایی و متوسط را در مدرسه انگلیسی «مهرآئین» به تحصیل پرداخت و در امتحانات نهایی شاگرد اول سراسر کشور شد.

سپس به تهران آمد و در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تحصیل مشغول شد و در مدرسه‌ای آمریکایی در تهران اقامت گزید.

پدرش در سال 1320 زمانی که سیمین موفق به اخذ مدرک لیسانس شده بود، درگذشت و با وجود درآمد مکفی پدر و ثروت مادرش برای مدتی مجبور به کار کردن شد.

از جمله کارهایی که سیمین دانشور به آن اشتغال داشت، معاونت اداره تبلیغات خارجی و همچنین نوشتن مقاله برای روزنامه ایران آن زمان با نام مستعار «شیرازی بی‌نام» بود و برای مدت کوتاهی نیز در رادیو تهران مشغول بود.

دکتر سیمین دانشور در سال 1327 توانست اولین مجموعه داستان‌های کوتاهش را با عنوان «آتش خاموش» منتشر کند که برخی از داستان‌های این مجموعه 16 قسمتی، قبلا در روزنامه کیهان، مجله بانو و امید چاپ شده بود.

سیمین دانشور در واقع اولین زنی است که داستان نویس بودن را به صورت حرفه‌ای پیش گرفت.

البته قبل از او هم افرادی بودند مانند امینه پاکروان که البته به فرانسه می‌نوشت، ولی فارسی را خوب نمی‌دانست، اما در هر حال سیمین دانشور را اولین زن نویسنده ایرانی می‌دانند.

او در دوره‌ای داستان‌نویسی را آغاز می‌کند که حضور زن به عنوان نویسنده خرق عادت بود؛ کاری را که فروغ فرخزاد در شعر انجام می‌دهد، دانشور در داستان ترسیم می‌کند.

اولین اثرش آتش خاموش را در 22 سالگی نوشت و در 27 سالگی چاپ کرد؛ البته این داستان مشق اول او بود.

وقتی که آن را به صادق هدایت نشان داد و نظرش را خواست به او گفت «اگر من به تو بگویم چطور بنویس و چکار کن دیگر خودت نخواهی بود، بنابراین بگذار دشنام‌ها و سیلی‌ها را بخوری تا راه بیفتی» و (دانشور) ادامه می‌دهد «من هم همین کار را کردم».

البته خود سیمین دانشور  علاقه چندانی به اولین اثرش نداشت و معتقد بود این مجموعه به مقتضای سنش بسیار رمانتیک است و هرگز اجازه چاپ مجدد آن را نداد.

دانشور یکی از دانشجویان مشهور دوران طلایی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران است که در محضر استادانی مانند بدیع‌الزمان فروزانفر، ملک‌الشعرا بهار و پرویز ناتل خانلری حضور داشت.

سیمین دانشور در سال 1328 موفق به اخذ مدرک دکتری ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد و رساله زیبایی شناسی «علم الجمال و جمال» را که در رابطه با ادبیات قرن هفتم است، به رشته تحریر درآورد.

به مدت 5 سال با منقدان بزرگی چون فاطمه سیاح، احمد بهمنیار ، محمد ملکی و فروزانفر کار کرد.

آشنایی و ازدواج با جلال آل احمد

در آخر بهار همان سال یعنی 1327 پس از انتشار «آتش خاموش» سیمین دانشور در مسیر بازگشت از شیراز به تهران با جلال‌ آل‌احمد آشنا شد.این آشنایی دو سال بعد به ازدواج انجامید

این تاریخ نقطه عطفی در زندگی سیمین محسوب می‌شود؛ زیرا جلال ‌آل‌احمد نیز از نویسندگان بنام دوره است که اولاً با بزرگان این عرصه آمد و شد دارد، ثانیاً ذاتاً نویسنده‌پرور است.

در سال 1329 جلال آل‌احمد و سیمین دانشور با یکدیگر ازدواج کردند.

البته این ازدواج مخالفت‌هایی را از جانب خانواده جلال به همراه داشت؛ آل احمد از خانواده‌ای مذهبی بود. پدر و پدربزرگش روحانی بودند. خانواده دانشور مرفه و تحصیل‌کرده بودند.

پدر آل احمد که راضی به این ازدواج نبود، در روز عقد جلال و سیمین به قم رفت و در مراسم حاضر نشد. او تا ده سال بعد هم پا به خانه آنها نگذاشت.

سیمین دانشور تا سال 1348 که جلال به طور ناگهانی در اسالم گیلان نقاب خاک بر چهره پوشید، با وی همراه بود.

تحصیل سیمین دانشور در دانشگاه استنفورد

در سال 1331 (1951 میلادی) دکتر سیمین دانشور با استفاده از بورس تحصیلی فولبریت به ایالات متحده آمریکا رفت و به مدت دو سال در رشته زیباشناسی در دانشگاه استنفورد مشغول به تحصیل شد و نزد والاس استنگر داستان‌ نویسی و نزد فیل پریک نمایشنامه نویسی آموخت.

در این مدت داستان‌های کوتاه او به انگلیسی در مجله ادبی پاسیفیک اسیکتاتور و کتاب داستان‌های استنفورد به چاپ رسید.

سیمین دانشور در آمریکا تکنیک، فضاسازی، مکان و محیط داستانی را آموخت و در واقع از مدرن‌ترین شیوه‌های روایی داستان آگاه شد.

بازگشت به ایران و آغاز نویسندگی حرفه ای

وقتی از آمریکا برگشت، «شهری چون بهشت» شامل ده داستان کوتاه را نوشت که ده‌ها قدم از آثار قبلی‌اش جلوتر بود.

سیمین دانشور ، با آنکه اهل شیراز بود، اما به دلیل سال‌ها حضور و زندگی در تهران به یکی از نمادهای فرهنگی این شهر تبدیل شد.

او در بسیاری از آثار خود راوی فضای شهر تهران می‌شود و این شهر به خصوص در آثار بعد از  سووشون  جزء لاینفک ساختار داستانی وی شد.

سیمین دانشور هرچند بیست سال به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت و بسیار محبوب دانشجویان و استادان بود هرگز به رتبهٔ استادی ارتقا نیافت، چون ظاهراً ساواک اجازهٔ چنین کاری را نمی‌داد

سیمین دانشور خود را برخلاف جلال آل احمد، اهل سیاست به حساب نمی‌آورد

«من همیشه سیمین دانشور باقی ماندم، هیچ گاه سیمین آل احمد نشدم و اصلاً هم با طرز فکر جلال موافق نبودم و نیستم.من با نوسان موافق هستم و هرگز سیاسی نبودم. هدف سیاست رسیدن به قدرت است و آدم خاص و جاه طلبی می‌خواهد. من آدمی هستم به کلی غیرسیاسی»

در مصاحبه‌ با دانشور

به طور کلی سیمین دانشور در آثار خود به مشکل هویت و جایگاه زن ایرانی در مرحله‌ای از تغییر و تحول اجتماعی می‌پردازد و تلاش زنان برای خودیابی را با انتقاد از جامعه‌ای ـ که دنیای زنان ناشناخته‌تر از دنیای مردان است ـ مورد بررسی قرار می‌دهد.

در تیرماه ۱۳۴۸، رمان سَووشون را منتشر کرد، که مشهورترین رمان او و از جملهٔ پرفروش‌ترین رمان‌های معاصر است. اکنون بیش از پانصد هزار نسخه از این کتاب در ایران به فروش رفته و به هفده زبان ترجمه شده‌است. بسیاری از منتقدان این اثر را یکی از ماندگارترین آثار ادبی فارسی می‌دانند

دو ماه بعد از انتشار سووشون، در ۱۸ شهریور ۱۳۴۸، جلال آل احمد درگذشت.

در سال ۱۳۵۱، کتاب چهل طوطی را منتشر کرد. این کتاب ترجمه‌ای است از مجموعه‌ای از حکایت‌های هندی که لین یوتانک، نویسندهٔ چینی،  جمع‌آوری کرده‌است.

رمان جزیره سرگردانی که وقایع آن از نزدیکی‌های پاگیری انقلاب اسلامی در کشور آغاز و تا بحبوحه انقلاب ادامه می‌یابد، جزء آخرین آثار داستانی منتشره از این بانوی کهنسال نویسنده است که در شمارگان بالایی به چاپ رسیده و مورد توجه محافل و منتقدان ادبی واقع شده است.

تیراژ افسانه‌ای ساربان سرگردان که حدود 88 هزار نسخه است، در روزگاری که تیراژ رمان چیزی حدود 3000 نسخه است، تاکیدی دیگر بر این نکته است که دانشور در مخاطب‌شناسی نیز تبحر زیادی دارد.

این امتیاز را قبل از هر چیز باید ناشی از درک و فهم نویسنده‌اش از انسان ایرانی با توجه به فرهنگ و تمدن ایرانی دانست.

دانشور به عمیق‌ترین شکل ممکن انسان ایرانی را با توجه به اعتقادات و باور هایش در آثارش بازتاب می‌دهد.

جلد سوم که کوه سرگردان نام دارد بیشتر درباره موعود نوشته است.

تشکیل کانون نویسندگان ایران

دکتر دانشور از موسسین کانون نویسندگان ایران در اردیبهشت سال ۱۳۴۷ بود و به عنوان اولین رئیس این کانون برگزیده شد.

هیات موسس کانون نویسندگان ایران از 49 نویسنده برجسته ایرانی تشکیل شده بود که تعدادی از آنان بدین شرح بودند:

• سیمین دانشور
• غزاله علیزاده
• داریوش آشوری
• جلال آل احمد
• هوشنگ ابتهاج
• نادر ابراهیمی
• رضا براهنی
• بهرام بیضایی
• فریدون تنکابنی
• غلامحسین ساعدی
• محمدعلی سپانلو
• حمید مصدق
• نادر نادرپور
• نصرت رحمانی

درگذشت بانو سیمین دانشور

سیمین دانشور تا پایان عمر در ایران و در خانه ای که توسط جلال آل احمد در محله دزاشیب شمیران ساخته شده بود، زندگی کرد و سرانجام پس از یک دوره بیماری آنفلوآنزا، عصر روز ۱۸ اسفند ۱۳۹۰ در ۹۰ سالگی در خانه‌اش در تهران درگذشت و در قطعه هرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

کتاب ها و ترجمه‌های سیمین دانشور

• آتش خاموش 1327،
• سرباز شکلاتی  اثر برنارد شاو 1328
• دشمنان اثر آنتوان چخوف
• مجموعه داستانهای کوتاه 1328
• بتاتریس اثر شنیتسلر 1332،
• رمز موفق زیستن  اثر دیل کارنگی 1332
• کمدی انسانی اثر ویلیام سارویان 1334،
• داغ ننگ اثر ناتانیل هارثون 1334،
• همراه آفتاب اثر هارول کور لندر،
• مجموعه داستانهای ملل مختلف برای کودکان 1337،
• شهری چون بهشت 1340،
• باغ آلبالو اثر انتوان چخوف 1347،
• سووشون  1348،
• چهل طوطی با جلال آل‌احمد 1351
• بنال وطن اثر آلن پیتون 1351،
• مسائل هنرایران ده شب
• شبهای شاعران و نویسندگان ایران 1356،
• مجموعه داستان کوتاه 1358،
• بی کی سلام کنم؟ 1359
• به گزارش مهر، غروب جلال 1360
• ماه عسل آفتابی ترجمه‌ای از آثار نویسندگان مختلف 1362
• جزیره سرگردانی رمان جلد اول ،1372،
• «شناخت و تحسین هنر» مجموعه مقالات 1357
• از پرنده‌های مهاجر بپرس 1376
• ساربان سرگردان (کتاب صوتی سارابان سرگردان)
• کوه سرگردان و مجموعه داستان «انتخاب».

جملاتی از سیمین دانشور

آدم‌ها به فَراموشی مُحتاج‌ترند تا به خاطره

آدم‌ها از خاطرات، خَنجر می‌سازند و با خنجرِ خاطره خط می‌اندازند روی همه‌چیزِ زندگی

زندگی خجالت می‌کشد که از ذِهن بیرون بیاید، بس‌ که تن‌ و بدن و سر و صورتش خط‌خطی خاطرات است
گاهی خاطره، خطرناک‌ترین چیزِ جهان است

دل آدم عین یک باغچه پر از غنچه است. اگر با محبت غنچه ها را آب دادی باز می شوند

اگر نفرت ورزیدی غنچه ها پلاسیده می شوند.

امّا زندگی من… بی‌تو زندگی نمی‌کنم. این مردگی است وقتی محبوب آدم کنارش نباشد.

جلال یادم است که آخری‌ها دلت می‌خواست هرچه زودتر بروم و از شرم راحت بشوی. آیا اینک از شر من به‌ کلی راحت شده‌ای؟ پس چرا به من نامه نمی‌نویسی؟ من که به تو آدرس داده‌ام. منتظر دریافت نامهٔ تو هستم.

نامه‌هایت آن‌قدر مست‌کننده بود که تا به حال چندین بار خوانده‌ام. اولین نامهٔ تو را که دریافت کردم اشکم سرازیر شد. تمام مأمورهای پست اینجا مرا می‌شناسند و تمام دخترها اسم تو را میدانند و مسخره‌ام می‌کنند. تا مرا می‌بینند می‌گویند Oh Jalal

نامه به جلال آل احمد نوشته سیمین دانشور