تاریخ ایران در یک نگاه

خلاصه تاریخ ایران از آغاز تا کنون

علاقه مندی
ارسال به...
136 رای
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars
4,13/5
Loading...
خلاصه تاریخ ایران از آغاز تا کنون
سلام صدا 11230بازدید , 24 اسفند 1399 2 مشاهده محصول

خلاصه تاریخ ایران از آغاز تا کنون : به گواهی مورخین و تمدن شناسان شهیر جهان، ایران از جمله کشورهایی است که تاریخ آن به هزاران سال قبل از میلاد می رسد و در این مدت طولانی تاریخ این کشور شاهد فراز و نشیب های فراوانی بوده است.اما کماکان پابرجا و استوار هویت خود را حفظ کرده است.

در فراز و نشیب های هزاران ساله تاریخ ایران، گاه کشور در اوج اقتدار بوده و امپراتوری آن بر نیمی از جهان حکومت کرده و گاه همه گستره این سرزمین توسط بیگانگانی مانند اسکندر، اعراب و یا چنگیزخان مغول به تصرف درآمده است.

اما با هر بار شکست باز پیشینه فرهنگ و تمدن این سرزمین یاری رسان شده و اشغالگران از خاک ایران رانده شده و یا امرای دست نشانده آنها، در فرهنگ بزرگ ایرانی هضم شده و به تدریج جزیی از این سرزمین شده اند.

تاریخ این کشور آنقدر طولانی و پر حادثه است که صدها کتاب در مورد آن نگاشته شده اما برای چشم اندازی بسیار گذار بر این تاریخ، این نوشته با عنوان خلاصه تاریخ ایران از آغاز تا کنون تقدیم علاقمندان شده است.

خلاصه تاریخ ایران از آغاز تا کنون

تاریخ ایران اصولا به دو بخش کلی تقسیم می شود :

1- تاریخ ایران پیش از اسلام

2- تاریخ ایران پس از اسلام

در ادامه تاریخ ایران را در هر بخش به طور خلاصه شرح داده می شود

1- تاریخ ایران پیش از اسلام

خلاصه تاریخ ایران- تاریخ ایران پیش از اسلام
خلاصه تاریخ ایران- تاریخ ایران پیش از اسلام

تاریخ ایران پیش از اسلام خود به سه بخش تقسیم می شود:

1-1- ایران پیش از آریایی ها

1-2- مهاجرت آریایی ها به ایران

1-3- ایران باستان

1-1- تاریخ ایران قبل از آریایی ها

پيش از آريائى‌ها اقوام گوناگونى در قسمت‌هاى مختلف فلات ايران مى‌زيسته‌ اند.

در تاریخ ایران قبل از آریایی ها تمدن‌های شهر سوخته (در سیستان)، تمدن ایلام (در شمال خوزستان)، تمدن جیرفت (در کرمان)، تمدن ساکنان تپه سیلک (در کاشان)، تمدن اورارتو (در آذربایجان)، تپه گیان (در نهاوند) و تمدن کاسی‌ها (در کرمانشاه و لرستان) و تپورها در تبرستان (مازندران) در سرزمین ایران بودند.

بزرگ‌ترين تمدن تاریخ ایران دولت عيلام بوده است که سرزمين آنها در جنوب غربى ايران و کمابيش مطابق با خوزستان بوده است.

پايتخت عيلام شهر شوش بوده که آثار مربوط به آنها در اين شهر پيدا شده است. ظاهراً بخش‌هاى مختلف در عيلام حکومت‌هاى جداگانه و هر يک پادشاهان مربوط به خود را داشته‌اند.

اين چهار منطقه اَوان، اَنشان، سيمش و شوش بوده‌اند. دولت عيلام غالباً با دولت‌هاى بيشتر تکامل يافتهٔ بين‌النهرين يعنى سومرى‌ها، اکدى‌ها، بابلى‌ها و آشورى‌ها در جنگ بوده است.

اين دولت در دوره‌اى از تاریخ ایران از بزرگ‌ترين نيروهاى اين منطقه شد.

از زمان پيدايش امپراتوران ايران (۵۵۰‌ق‌م) عيلام از ولايات خراجگزار ايران شد. شهر شوش در اين زمان نيز شهر ثروتمند و با شکوهى بود.

زبان عيلامى يکى از سه زبانى بوده است که متون سلطنتى ايران به آن زبان‌ها نگاشته مى‌شده است.

1-2- مهاجرت‌ آريایى‌ها به ايران

آريایی ها شعبهٔ وسيعى از نژاد سفيد هستند که سرزمين اوليهٔ آنها احتمالاً از شمال درياى سياه و خزر تا حوالى رودهاى سيحون و جيحون بوده است.

آنها بعدها بخشى به اروپا و دسته‌هائى به سمت ايران و هند حرکت کرده‌اند. در نتيجه به اقوام آسيائى و زبان آنها، هند و اروپائى گفته مى‌شود.

آريائى‌ به معنى شريف است. آريائى‌های هند و ايران مدت‌ها با هم مى‌زيسته‌اند و پس از مدت‌ها از هم جدا شدند و تا قبل از جدا شدن، افسانه‌ها و سازمان اجتماعى و زبان مشترکى داشتند.

در کتاب های تاریخ ایران زمان آمدن آريایى‌ ها به ايران را برخى ۲۰۰۰ سال ق‌م و بعضى قرن ۱۴ ق‌م تا قرن ۶ ق‌م نوشته اند. آريایى‌ ها هنگامی که به فلات ايران رسيدند، در ابتدا مردمان بومى را قلع و قمع کردند ولى سپس آنها را به‌کار گرفتند.

آريائى‌ها پس از ورود به ايران به طوايف مختلف تقسيم شدند که مهم‌ترين آنها مادها و پارت‌ها و پارس‌ها هستند. نام ايران از اسم آريایى‌ ها گرفته شده و به‌ معنى سرزمين آريایى است.

1-3- تاریخ ایران باستان

تاریخ ایران باستان را دوران تشکیل دولت ماد تا پایان حکومت ساسانیان و حمله اعراب به ایران دانسته اند.

مادها 2700 سال پیش (حدود 708تا 550 قبل از میلاد)

مادها قومی ایرانی بودند از تبار آریایی که در بخش غربی فلات ایران ساکن شدند. سرزمین مادها دربرگیرنده بخش غربی فلات ایران بود. سرزمین آذربایجان در شمال غربی فلات ایران را با نام ماد کوچک و بقیهٔ ناحیه زاگرس را با نام ماد بزرگ می‌شناختند.

این مطلب را هم ببینید
تاریخ ایران کمبریج – مجموعه 7 جلدی

پایتخت ماد هگمتانه است آنها توانستند در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد اولین دولت تاریخ ایران را تأسیس کنند. دولت ماد در ۵۵۰ پیش از میلاد به دست کوروش منقرض شد و سلطنت ایران به پارسی‌ها منتقل گشت.

هخامنشيان 2570 سال پیش ( 330 تا 550 پیش از م)

شاهنشاهی هخامنش در دو دوره بر ایران یا بخش از ایران حکومت میکرده اند

1- دوران اول پادشاهی هخامنشی زمان مادها بر پارس و انشان حکومت میکرده اند و سلسله آنان پنج پادشاه داشته است

2- دوران دوم امپراتوری هخامنشی بپس از آنکه کوروش بزرگ، مادها را شکست داد در سراسر ایران زمین شروع شد و این سلسله پاسارگاد را مرکز خود قرار دادند و 13 پادشاه داشت که آخرین آنها داریوش سوم بود

خلاصه تاریخ ایران- تاریخ پادشاهی هخامنشی
خلاصه تاریخ ایران- تاریخ پادشاهی هخامنشی

پادشاهان هخامنشی به ترتیب

سلسله هخامنشیان نهایتا به دست اسکندر مقدونی Alexander the Great منقرض شد.

کتاب صوتی تاریخ شاهنشاهی هخامنشی

دوره های تاریخی ایران پس از هخامنشیان

سلوکيان 2340 سال پیش

پس از مرگ اسکندر (۳۲۳ قبل از میلاد) فتوحاتش بین سردارانش تقسیم شد و بیشتر متصرفات آسیایی او که ایران هسته آن بود به سلوکوس اول رسید. به این ترتیب ایران تحت حکومت سلوکیان (۳۳۰ – ۲۵۰ ق.م.) در آمد.

آنها مدت هشتاد سال بربخش بزرگى از غرب ايران سلطنت کردند ولى در قلمرو آنها تقريباً هيچگاه آرامش وجود نداشت.

پس از مدتی پارت‌ها نفوذ خود را گسترش دادند و سرانجام توانستند سلوکیان را نابود کنند و چون اولین پادشاه اشکانیان اشک نام داشت نام این سلسله را اشکانیان گذاشتند.

اشکانيان 2270 سال پیش (۲۵۰پ م تا حدود ۲۲۶ ميلادى)

اشکانيان تمدن يونانى را که در دورهٔ سلوکيان در ايران به‌وجود آمده بود، ارج مى‌گذاشتند. برخى از پادشاهان اشکانى به خوبى با ادبيات يونانى آشنائى داشتند و برخى نمايش‌هاى يونانى در دربار پادشاهان اشکانى اجراء مى‌شد.

در آن دوره مجلسى موسوم به مهستان بود که خود مرکب از دو مجلس بود يکى مجلس اشراف و ديگرى مجلس دانايان و مغان که جنبهٔ مشورتى داشت و نفوذ چندانى در امور نداشت.

در اين دوره از تاریخ ایران دامپروى و کشاورزى و تجارت رونق بسيار داشت و برده‌دارى رشد مى‌کرد.

دين آنها دين زرتشت و نيز پرستش اجداد آنها بود. ساير اديان نيز آزادى داشتند.

اشک ۲۲ (بلاش اوّل) کسى بود که به‌ جمع‌آورى اوستا پرداخت.

زبان آنها پارسى ميانه بود که به‌علت تماس زياد با رومى‌ها، زبان و تمدن رومى نيز در دربار آنها نفوذ داشته است.

خط آنها آرامى سريانى بوده و روى برخى سکّه‌ها عبارات يونانى حکّ شده است.

از آثار اين دوره از تاریخ ایران معبد آناهيتا در کنگاور، خرابهٔ معبد کنگاور، نقوش برجسته از دورهٔ مهرداد و گودرز در بيستون است.

سلسله اشکانی به دست اردشیر اول ساسانی منقرض گردید. وی سلسله ساسانیان را بنا نهاد که تا ۶۵۲ میلادی در ایران ادامه یافت.

دانلود کتاب تاریخ شاهنشاهی اشکانی

کتاب تاریخ شاهنشاهی اشکانی

ساسانیان 1800 سال پیش

ساسانیان خاندان شاهنشاهی ایرانی در طول تاریخ ایران هستند که در سالهای ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی به مدت بیش از 4 قرن و با 32 پادشاه بر ایران حکومت می کردند

شاهنشاهان ساسانی که اصلیتشان از استان پارس بود بر بخش بزرگی از غرب قارهٔ آسیا با مساحت بیش از شش میلیون کیلومترمربع چیرگی یافتند.

پایتخت ساسانیان شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود.

دولت ساسانی حکومتی ملی و متکی به دین و تمدن ایرانی بود و قدرت بسیار زیادی کسب کرد. در این دوره جنگ‌های زیادی بین ایران و روم ادامه درگرفت که در اکثر آنها ایران پیروز شد.

پادشاهان ساسانی به ترتیب

شاهنشاهی ساسانیان 1370 سال پیش با حمله اعراب به ایران منقرض شد

دانلود کتاب صوتی روزگاران نوشته عبدالحسین زرینکوب

دانلود کتاب صوتی روزگاران – تاریخ ایران از آغاز تا دوره تیموریان


2- خلاصه تاریخ ایران: تاریخ ایران پس از اسلام

پس از استقرار دین اسلام در سرزمین ایران که در نتیجه پیروزی اعراب مسلمان بر ساسانیان و فتح ایران توسط آنها روی داد، تحولات بسیاری در عرصه‌های اجتماعی، مذهبی و سیاسی در تاریخ ایران به وجود آمد.

استيلاء مسلمانان بر ايران به سادگى نبود. شهرها زودتر پذيراى سلطهٔ مسلمانان شدند ولى دهات به سادگى به حکومت ايشان تن ندادند.

نقاط شرقى ايران و نيز طبرستان و گيلان ديرتر از نواحى غربى به تصرف مسلمانان درآمدند. آنان مجبور مى‌شدند که يک محل را بارها فتح کنند.

ایرانیان که از تبعیض طبقاتی موجود در کشورشان ناراضی بودند اسلام را پذیرفتند و در اشاعه آن کوشیدند ولی با این حال هرگز در طول تاریخ ایران مخالفت خویش را با سلطه امویان و عباسیان بر خاک ایران پنهان نکردند و جنبش‌های استقلال‌ طلبانه‌ای را به پا ساختند که تشکیل حکومت‌هایی چون طاهریان (۸۸۱-۸۲۶ میلادی) و صفاریان (۹۰۳-۸۶۶ میلادی) را می‌توان از نتایج آنها برشمرد.

دوره های تاریخی ایران پس از اسلام

پس از حمله اعراب ، حکومت مرکزی در ایران به مدت بیش از 6 قرن از بین رفت و در این مدت دولت ها و امرای ایرانی مستقیم و غیر مستقیم تحت استیلای خلفای اموی و عباسی بودند تا اینکه بالاخره در سال 1275 میلادی خلافت عباسی به دست مغولان برای همیشه از بین رفت

کتاب صوتی تاریخ آل بویه
پادشاهان ایرانی سال 800 تا 1200 میلادی

نکته مهم: همانطوریکه در تصویر مشخص است، دولت های بعد از اسلام، به طور همزمان در بخش های مختلفی از ایران حکومت میکرده اند

حکومت طاهریان (180 سال)

طاهریان برای اولین بار پس از ظهور اسلام در طول تاریخ ایران نواحی شرقی ایران همچون خراسان را به استقلال رسانیدند و صفاریان نیز برای اولین بار از زبان خارجی به جای زبان عربی استفاده کردند. از دوره سامانیان (۹۹۹- ۸۱۹ م) نیز خط فارسی نوین پدید آمد و الفبای عربی با زبان فارسی رواج یافت.

این مطلب را هم ببینید
کتاب صوتی دو قرن سکوت نوشته دکتر عبدالحسین زرین کوب

آل بویه (100 سال)

حکام آل بویه (۱۰۵۵-۹۴۵میلادی) پس از فتح شیراز و تأسیس حکومت خویش راهی بغداد شده آن را تصرف نمودند و مقام خلافت را به آلت دست خویش تبدیل نمودند و قدرت واقعی را در دستان خویش گرفتند.

غزنویان (200 سال)

غزنویان (۱۱۸۶-۹۷۷ میلادی) خود را در تاریخ ایران به عنوان غازیان یا جنگجویان مسلمان مطرح ساختند و سرزمین‌هایی همچون هندوستان را مورد تهاجم خویش قرار دادند.

ادامه تاریخ ایران بعد از اسلام : سلجوقیان

سلجوقیان (۱۱۹۴-۱۰۳۸میلادی) با پیروزی بر غزنویان حکومت خویش را تأسیس نمودند و به مدت 150 سال سراسر ایران را تحت سیطره خویش درآوردند و به یاری وزرای بزرگ و دانشمند ایرانی قدرت خود را تثبیت نمودند ولی در نهایت توسط خوارزمشاهیان از میان رفتند.

خوارزمشاهیان (150 سال)

حکومت خوارزمشاهیان (۱۲۳۱-۱۰۷۷ میلادی) یکی دیگر از حکومتهای تاریخ ایران بود که با تهاجم مغول‌ها به خاک ایران آغاز گردید.

نتیجه حمله مغول غارت شهرها ، قتل عام مردم و نابودی اقتصاد و کشاورزی در ایران بود و البته با یوروش مغولان به ایران و نیمی از جهان، به حکومت خوارزمشاهیان و مهمتر از آن به خلافت عباسیان پایان داده شد

حکومت مغول بر ایران (80 سال)

مغول‌ها به سرعت خاک ایران را تصرف نمودند و ضمن لشکرکشی به بغداد و به قتل رساندن خلیفه عباسی خلافت اسلامی را از میان بردند (۱۲۲۸میلادی)

حمله تیموریان بر ایران (140 سال)

پس از مغول‌ها، تیموریان (۱۵۰۶-۱۳۷۰میلادی) به خاک ایران هجوم آوردند و بار دیگر سرزمین ایران را عرصه تاخت و تاز و غارت قرار دادند.

صفویان (230 سال)

از دوره صفوی (۱۷۳۲-۱۵۰۱ میلادی) برای اولین بار در تاریخ ایران مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران معرفی گردید.

مذهب تشیع با ویژگی‌های سیاسی و اجتماعی خویش باعث اتحاد و استقلال ایران گردید و هویت ملی آن را در برابر تهاجمات و ضربات مهلک امپراتوری عثمانی حفظ نمود و بار دیگر در طول تاریخ ایران توانست به عنوان یک قدرت بزرگ سیاسی و مذهبی قد علم کند.

در دوره شاه عباس کبیر شهر اصفهان به عنوان پایتخت ایران انتخاب گردید و به اوج عظمت و شکوه دست یافت به طوری که یادگارهای بسیاری از آن دوران تا عصر حاضر نیز بر جای مانده‌اند.

صفویان در نتیجه تهاجم افغان‌ها و تصرف اصفهان توسط آنها از صفحه تاریخ ایران حذف شدند

افشاریان ، زندیان (50 سال)

نادرشاه افشار افغان‌ها را شکست داد و ضمن تسلط بر تمامی خاک ایران، سلسله افشاریان را تأسیس نمود (۱۷۳۴ میلادی). پس از افشاریان، زندیان (۱۷۹۶-۱۷۵۰ میلادی) بر اریکه قدرت تکیه زدند و در دوره حکومت آنها شهر شیراز به پایتختی انتخاب گردید و به شهری باشکوه و بزرگ تبدیل شد.

پادشاهی قاجار (150 سال)

پادشاهان قاجار از سال 1779 تا 1924 به مدت 145 سال بر ایران حکومت کردند.

آغا محمد خان قاجار موسس این سلسله پس از سال ها جنگ، اقوام و بخش های ایران را متحد و جغرافیای کشور را یکپارچه کرد.

دوره قاجار در عصر شتاب جهانی برای توسعه قرار گرفته بود و با وجود اینکه موسس آن کشور را یکپارچه کرد اما در ادامه آن، نفوذ قدرت‌های استعماری همچون انگلیس و روسیه تزاری در ایران توسعه یافت و این قدرت‌ها با تحمیل عهدنامه‌هایی همچون ترکمانچای، گلستان و پاریس بر دولت ایران سرزمین‌های وسیعی در آذربایجان، گرجستان، ارمنستان و خراسان را از خاک ایران جدا کردند.

نتیجه این تحولات وقوع جنبش‌هایی چون قیام تنباکو، مشروطیت، جنبش جنگل و قیام محمد خیابانی در ایران بود.

سلسله پهلوی (55 سال)

در سال ۱۹۲۴ میلادی رضاخان به حکومت دست یافت و تاسیس سلسله پهلوی را اعلام نمود. در دوره پهلوی صنعت نفت ایران به رهبری دکتر محمد مصدق ملی شد و همین مسأله زمینه‌ساز قیام‌های استقلال‌ خواهانه گردید که در نهایت به انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ ش (۱۹۷۹ میلادی) منجر گردید.

خلاصه تاریخ ایران از آغاز تا کنون :زمان و ترتیب دوره های تاریخی ایران پس از اسلام

طاهریان (۸۲۰-۸۷۳ میلادی/ ۲۰۵-۲۵۹ ه. قمری/ ۱۹۹-۲۵۲ هـ شمسی) بنیان‌گذار طاهر ذوالیمینین

صفاریان (۸۷۵-۹۰۰ میلادی./ ۲۶۱-۲۸۷ ه. قمری. / ۲۵۴-۲۷۹ هـ شمسی) بنیان‌گذار یعقوب لیث

سامانیان (۸۷۵-۹۹۹ میلادی/ ۲۶۱-۳۸۹ ه. قمری/ ۲۵۴-۳۷۸هـ شمسی) بنیان‌گذار نصر یکم شهریاران بزرگ اسماعیل سامانی و نصر بن احمد

زیاریان (۹۲۸-۱۰۷۰ میلادی./ ۳۱۵-۴۶۲ ه. قمری/ ۳۰۶-۴۴۹ هـ شمسی) بنیان‌گذار مرداویج پسر زیار شهریار معروف قابوس بن وشمگیر

بوییان (۹۳۲-۱۰۴۹ میلادی./ ۳۲۰-۴۴۰ ه. قمری/ ۳۱۱-۴۲۸ هـ شمسی) بنیان‌گذار عمادالدوله علی شهریار بزرگ عضدالدوله

غزنویان (۹۹۸-۱۱۶۰ میلادی./ ۳۸۸-۵۵۵ ه. قمری/ ۳۷۷-۵۳۹ هـ شمسی) بنیان‌گذار سلطان محمود غزنوی

سلجوقیان (۱۰۳۸-۱۱۹۴ میلادی. / ۴۲۹-۵۹۰ ه. قمری/ ۴۱۷-۵۷۳ هـ شمسی) بنیان‌گذار طغرل بیک شهریاران بزرگ ملکشاه و سلطان سنجر

خوارزمشاهیان (۱۰۷۸-۱۲۲۰ میلادی. / ۴۷۰-۶۱۷ ه. قمری/ ۴۵۶-۵۹۹ هـ شمسی) بنیان‌گذار (انوشتکین غرجه) شهریار معروف محمد خوارزمشاه

ایلخانیان (۱۲۵۶-۱۳۳۶ میلادی. / ۶۵۴-۷۳۶ ه. قمری/ ۶۳۵-۷۱۴ هـ شمسی) بنیان‌گذار هولاکوخان

تیموریان (۱۳۷۰-۱۴۹۸ میلادی.. / ۷۷۱-۹۰۳ ه. قمری/ ۷۴۸-۸۷۷ هـ شمسی) بنیان‌گذار تیمور گورکانی

صفویان (۱۵۰۱-۱۷۲۳ میلادی/ ۹۰۶-۱۱۳۵ ه. قمری/ ۸۷۹-۱۱۰۲ هـ شمسی) بنیان‌گذار شاه اسماعیل یکم شهریار بزرگ شاه عباس یکم

افشاریان (۱۷۳۵-۱۷۴۸ میلادی/ ۱۱۴۸-۱۱۶۱ ه. قمری/ ۱۱۱۴-۱۱۲۷ هـ شمسی): بنیان‌گذار نادرشاه

زندیان (۱۷۵۰-۱۷۹۵ میلادی/ ۱۱۶۳-۱۲۰۹ ه. قمری/ ۱۱۲۹-۱۱۷۳ هـ شمسی) بنیان‌گذار کریم‌خان زند

قاجاریان (۱۷۹۵-۱۹۲۷ میلادی/ ۱۲۰۹-۱۳۴۵ ه. قمری/ ۱۱۷۳-۱۳۰۵ هـ شمسی) بنیان‌گذار آقامحمدخان شهریار بزرگ ناصرالدین شاه

سلسله پهلوی (۱۹۲۶-۱۹۷۹ میلادی/ ۱۳۴۴-۱۳۹۹ ه. قمری/ ۱۳۰۴-۱۳۵۷ هـ شمسی) بنیان‌گذار رضاشاه

جمهوری اسلامی (آغاز ۱۹۷۹ میلادی / ۱۳۹۹ ه. قمری/ ۱۳۵۷ هـ شمسی) بنیان‌گذار روح‌الله خمینی

خلاصه تاریخ ایران از آغاز تا کنون : خلاصه دوره های تاریخی ایران پس از اسلام
136 رای
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars
4,13/5
Loading...

مقالات و نقدهای مشابه

مشاهده همه

جدیدترین کتاب‌های صوتی

مشاهده همه
دیدگاه ها

لطفا دیدگاهتان را بنویسید

ایمیل شما منتشر نخواهد شد

من ربات نیستم *در حال بارگیری کپچا پلاس ...

  1. نادر مظفری
    23 مرداد 1402

    تشکر از زحمات نویسنده، مطلب کامل و مفیدی بود

  2. ش عزیزی
    23 مرداد 1402

    خلاصه و مختصر و مفید
    ازش برای درس تاریخ دانشگاه استفاده کردم ممنونم