رمان تاریخ محاصره لیسبون نوشته ژوزه ساراماگو

علاقه مندی
ارسال به...
7 رای
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars
4,43/5
Loading...
کتاب تاریخ محاصره لیسبون ژوزه ساراماگو

تاریخ محاصره لیسبون یکی از شگفت انگیزترین کتاب های تاریخی است که نگاهی عاشقانه و شور انگیز را به رویدادهای تاریخی پیوند داده است.

ژوزه ساراماگو نویسنده کتاب تاریخ محاصره لیسبون یک رمان عاشقانه را موازی با رخدادهای تاریخی آفریده است.

شاید کسی پیش از این تاریخ را بدین گونه روایت نکرده باشد. آمیزه ای از دو داستان کاملا جدا در لا به لای متون کتاب به هم گره خورده است به گونه ای که با از میان بردن یکی، آسیب زیادی به دیگری می زند.

کتاب تاریخ محاصره لیسبون  یادآور یک گمشده در تاریخ بشری است. آیا انسان ها عشق را در مدار تاریخ گم کرده اند؟

آشنایی با ژوزه ساراماگو

ژوزه ساراماگو  José de Sousa Saramago متولد 1922 میلادی در یکی از دهکده های کوچک شمال لیسبون است.

خانواده اش کشاورز بودند و همگی در پیشه مزرعه داری روزگار می گذراندند. او دوران کودکی و آموزش های دبیرستان را در لیسبون گذرانده و هم زمان برای امرار معاش سرگرم کار شد.

با توجه به اوضاع اقتصادی خانواده، امکان پایان تحصیلات فراهم نبود و به ناچار ژوزه ساراماگو در کارهای پراکنده ای  همانند مکانیکی، آهنگری و کارگر روزمزد به کار پرداخت.

کتاب تاریخ محاصره لیسبون The History of the Siege of Lisbon دومین اثر نوشتاری ژوزه ساراماگو است که در پی نوشتن نخستین نوشته ی ناموفق او به چاپ رسیده است.

او در کتاب هایش تاریخ را با سیاست و عشق را با تاریخ گره زده است. نوع داستان سرایی ساراماگو به گونه ای کاملا متفاوت از نویسندگان هم زمانش است. آفرینش داستان هایی افسانه وار برای این نویسنده چیره دست جایزه نوبل را هم به ارمغان آورده است.

کتاب تاریخ محاصره لیسبون ژوزه ساراماگو

داستان رمان تاریخ محاصره لیسبون

حکایت اصلی داستان با مردی به نام رایموندو سیلوا شروع می شود. او به عنوان ویراستار در یک دفتر انتشاراتی کار میکند.

کتاب تاریخ محاصره لیسبون یکی از همین کتاب های ست که رایموندو تصمیم به ایجاد برخی تغییرات در آن دارد. او سعی می کند بخش هایی از تاریخ را به گونه ای متفاوت دستکاری کند.

شخصیت اصلی داستان هرگز گمان نمی کرد که کوچکترین تغییر در تاریخ می تواند ، موجب تغییر در زندگی کنونی اش شود!

تاریخ نگاری، ادبیات داستانی تاریخی و رمان عاشقانه- تاریخی و تلفیقی از این سبک های نوشتاری را در کتاب تاریخ محاصره لیسبون می توان دید.

در حقیقت دو قصه به موازات هم در دل کتاب گنجانده شده و نویسنده پا به پای یکدیگر وقایع را پیش می برد.

اجراهای این دو روایت به گونه ای حیرت انگیز در هم پیچیده شده تا جایی که امکان حذف یکی و پرداختن به دیگری وجود ندارد.

نوشته پشت جلد کتاب تاریخ محاصره لیسبون

تاریخ محاصره لیسبون رمان تاریخ عاشقانه ژوزه ساراماگوست، شهر لیسبون مدت 4قرن در دست مسلمان های مغربی بود.

در قرن دوازدهم میلادی مسیحی های پرتغال این شهر را محاصره کردند و بعد از چندین ماه آنرا به تصرف خود درآوردند. این واقعه در تاریخ پرتغال سبقه مذهبی پیدا کرد و با جنگ های صلیبی پیوند خورد.

موضوع تاریخ محاصره لیسبون هم شرح این واقعه است که ساراماگو آن را بدون جانب داری روایت میکند و هم شرح عشقی است که به گفته خود او حالت خود زندگینامه هم دارد و رایمون دوسیلوا Raimon do Silva   شخصیت اصلی رمان تا حد زیادی به خود او شباهت دارد.

مقدمه آقای عباس پژمان مترجم کتاب تاریخ محاصره لیسبون

ساراماگو در یکی از مصاحبه هایش گفته است تمامی حقیقت های تثبیت شده مشکوک است.

در تالار تئاتر ملی سائو کارلوس São Carlos  در لیسبون یک تاج طلایی بزرگ هست که تماشاچی هایی که در تالار نشستند گمان میکنند که این تاج کامل است.

تماشاچی هایی که در قسمت خاصی از لژ مینشینند برای رفتن به جاهای خودشان باید این تاج را دور بزنند، میدانند که این تاج کامل نیست! بلکه در واقع سه چهارم یک تاج است و توی آن پر است از گرد و خاک و تار عنکبوت، سپس میگوید: من در بهشت تئاتر سائو کارلوس São Carlos  بودم که یاد گرفتم برای شناختن هرچیز باید آن را دور زد و این را هنوز نوجوان بودم که آموختم.

این مطلب را هم ببینید
کتاب صوتی باشگاه پنج صبحی ها اثر رابین شارما

بسیاری از مسائلی که حالا ساراماگو آنها را در آثارش مطرح کرده است در واقع چنین وضعی را دارد یعنی او این مسائل را دور زده است و با دید خاصی به آنها نگاه کرده است.

انجیل به روایت مسیح و تاریخ محاصره لیسبون دو نمونه مشهور از این نگاه خاص ساراماگوست.

کشور کنونی پرتغال فقط  هشت قرن قدمت دارد، در قرن اول میلادی قوم ایبر ـ لووسی تانی‌ها  بر این سرزمین تسلط یافتند و آن را جز قلمرو رومی ها درآوردند. سپس به ترتیب اقوام واندال ، سوئه و ویزیگوت Visigot آن را به تصرف خود درآوردند.

در قرن هشتم میلادی مسلمانان مغربی بر آن دست یافتند، مغربی ها تا قرن دوازدهم میلادی بر سرزمین پرتغال حکومت کردند.

درسال 1143 میلادی دون آلفونسو هنریک که سرکرده لوسی تانی‌ها   بود لیسبون را از دست مغربی ها درآورد و کشور کنونی پرتغال به وجود آمد. اما مسئله ای که هست پیروزی آلفونسو بر مغربی ها و تاسیس سلسله پادشاهی پرتغال سبقه مذهبی به خود گرفت و مخصوصاً که اوج جنگ های صلیبی هم در آن سالها بود و پرتغالی ها سعی کردند واقعه شکست مغربی ها در لیسبون را هم به جنگ ها صلیبی وصل کنند.

ساراماگو در این رمان به عنوان یک نویسنده بی طرف به این واقعه نگاه میکند وحتی با مسلمانان همدردی میکند،

ساراماگو هر کتاب تاریخ را نوعی رمان تاریخی میداند و برای همین است که اسم این رمانش را هم تاریخ میگذارد، اما او تاریخ یا رمانش را از دیدگاه یک ناقد بی طرف مینویسد و سعی میکند که تمام جزئیات را بر پایه عقل برگزیند که در واقع تنها وسیله مطمئنی است که نویسنده در اختیار خود دارد تا درباره  مدارک و منابع این جزئیات و صحت و سقم آنها قضاوت کند.

با اینکه ساراماگو در رمان های خودش به اسطوره ها و نماد ها توجه زیادی دارد، در تاریخ محاصره لیسبون خیلی کم از نماد استفاده میکند، یکی از نمادهای رمان دل آتور  dl’Arthur  است که از علامت های ویرایشی است و برای حذف غلط های متن بکار میرود.

یکی دیگر از نماد ها شغل شخصیت اصلی رمان است که مصحح است یعنی کسی که غلط های متن ها و کتاب ها را تصحیح میکند.

رمان  تاریخ محاصره لیسبون با یک روایت خاص از اسطوره آدم و هوا هم رابطه بین متنی دارد، رمان با گفتگو درباره دل آتور شروع میشود سپس دل آتور به چنبره مار تشبیه میشود که یکی از معناهای آرکی تایپ (1) – Archetype  آن عقل است.

پایان رمان هم تلمیحی بر یک ضرب المثل پرتغالی است که از یک روایت عامیانه از سرگذشت آدم و هوا منشا گرفته است، این روایت میگوید وقتی که آدم و هوا از بهشت رانده شدند در پشت دری که به رویشان بسته شده بود و در حالی که باران شدیدی میبارید شب خوشی را باهم گذراندند، این اولین خوشبختی زن و مرد فوق العاده برای خدا جالب بود! و از آن پس هرجا زن و شوهری باهم خوشبخت باشند خدا به آنجا توجه میکند.

هرجا که زن و مردی باهم خوشبختند خدا آنجاست ؛  پایان تاریخ محاصره لیسبون در واقع اشاره به این ضرب المثل دارد، ضمناً باید توجه داشت که در روایت های مسیحی آدم و هوا با وسوسه مار یعنی عقل بود که آدم و هوا بهشت را ترک کردند.

ساراماگو این رمان را بعد از آشنایی با همسر کنونی خود پیلار دل ریو pilar del rio  نوشت.

بعداً ساراماگو در مقاله ای گفت:

که رایمون دوسیلوا Raimon do Silva  شخصیت اصلی تاریخ محاصره لیسبون تا حد زیادی شبیه خود اوست!

رمان تاریخ محاصره لیسبون نوشته ژوزه ساراماگو

تاریخ محاصره لیسبون هم مثل دیگر رمان های ساراماگو تلفیقی از دو روایت است

کتاب بنای یادبود صومعه تلفیقی از یک تمثیل تاریخی با یک روایت عاشقانه است.

رمان سال مرگ ریکاردو ریش تلفیقی از یک رمان سیاسی با یک رمان وهمی است.

رمان همه ی نام ها تلفیقی از یک اسطوره با یک رمان عاشقانه است.

تاریخ محاصره لیسبون هم یک رمان تاریخی است که با یک رمان عاشقانه در هم آمیخته است، این دو روایت در سراسر رمان با تداعی های مختلف با یکدیگر جا عوض میکنند.

با اینکه ساراماگو در این رمان واقعه ای را حکایت میکند که خواننده از قبل میداند که پایان آن چه خواهد بود اما با استفاده از شگرد هایی خواننده را در انتظار نگه میدارد و تعلیق و جذابیت لازم را برای رمان ایجاد میکند، یکی از این شگردها وارد کردن همین روایت دوم یعنی حکایت عشق رایمون دوسیلوا  و ماریا سارا در متن روایت اول است.

این مطلب را هم ببینید
کتاب صوتی در ارتش فرعون : خاطرات جذاب توبیاس وولف از جنگ ویتنام

شگرد دیگر ایجاد تغییری در متن رسمی تاریخ محاصره است که با منفی کردن یک فعل صورت میگیرد و لذا لازم میشود که تاریخ محاصره طور دیگری نوشته شود.

تاریخ رسمی میگوید که صلیبی ها در واقعه ی  محاصره ی لیسبون به پادشاه پرتغال کمک کردند، در روایت ساراماگو این جمله حالت منفی پیدا میکند و به این صورت می آید:

صلیبی ها در واقعه ی محاصره لیسبون به پادشاه پرتغال کمک نکردند!

و هم چنین شگردهای دیگر مثلاً تا شرح عشق رایمون دوسیلوا و ماریا سارا میخواهد به سرانجامی برسد عشق دیگری در رمان شکل میگیرد، عشق مقیم و رعنا.

اما شاید راز اصلی جذابیت رمان های ساراماگو را باید در زبان این رمان ها جستجو کرد.

زبان ساراماگو زبانی است که اندیشه های زیبا و عمیق او را به خوبی و با دقت به خواننده منتقل میکند، سرشار از طنز و زیبایی های کلامی است، ریتم آهنگ خاصی دارد.

ساراماگو گاهی به کلیشه های دست و پاگیر هم اهمیت نمیدهد، او بارها در رمان هایش به این ویژگی های زبان خود اشاره کرده است.

ساراماگو همه ی این کارها را به گفته خودش برای این میکند که روایت خودش را به زندگی شبیه کند. گفته است تلاش میکنم به یک امر ناممکن دست یابم.

منظور ساراماگو این است که در زندگی واقعی هر واقعه ای که رخ میدهد همه ی حرکت ها، عمل ها، حالت ها و صداهای مربوط به آن اتفاق هر یک دقیقاً در لحظه خاص خودش اتفاق می افتد و ناظر آن واقعه میتواند هر یک از آن حرکت ها و صداها و حالت ها را درست در لحظه خاص آن ببیند یا بشنود .

اما اگر نویسنده ای بخواهد آن واقعه را روی کاغذ بیاورد نمیتواند حالت حجمی آنرا در توصیف خودش حفظ کند، مثلاً مجبور است دوتا حرکت را که هر دو درست در یک لحظه انجام شده است با تقدم و تاخر روی کاغذ تعریف کند، اول یکی از آنها را تعریف کند بعد آن یکی دیگر را،

از میان هنرهای روایی در واقع فقط اپراست که میتواند شبیه به واقعیت و زندگی باشد،حتی تئاتر یا سینما هم نمیتواند دو واقعه هم زمان را طوری نشان دهد که تمام حرکت ها، حالت ها و صداهای آن دو واقعه هر یک درست در لحظه خاص خودش قابل دریافت باشد.

طبیعت روایت این است که هم زمانی ها را بشکند و آنها را به توالی ها تبدیل کند به عبارت دیگر حالت حجمی اتفاقات زندگی در روایت حالت یک خط را به خود میگیرد.

ساراماگو سعی میکند کمی این خط را به حجم اولیه خود شبیه کند، برای همین است که سعی میکند گفتگویی را که بین دو شخصیت جریان دارد به همان صورتی روی کاغذ بنویسد که از دهان آنها بیرون می آید، بدون اینکه گوینده هر جمله را مشخص کند یا با استفاده از علامت های سوال و تعجب و … لحن هر جمله را نشان دهد یا حالت و حرکت گوینده را هنگام گفتن یک جمله خاص مشخص کند.

همه ی این چیزها را خواننده باید در ذهن خود بسازد، خواننده آثار ساراماگو تا حد زیادی در آفرینش و شکل گیری نهایی متن شرکت دارد.

رمان تاریخ محاصره لیسبون را از روی ترجمه انگلیسی این اثر به فارسی برگرداندم و تک تک جمله ها را با متن فرانسه آن نیز مقابله کردم، بعضی از جمله ها در متن انگلیسی و فرانسه اختلاف های جزئی باهم داشت، در این موارد متنی را ترجیح دادم که منطقی تر و دقیق تر به نظر میرسید، در دیالوگ های کتاب در پایان هر سوال یا جواب در متن انگلیسی ویرگول بکار رفته است و هر سوال و جواب هم با حرف بزرگ شروع شده است لذا کاملاً مشخص است که سوال یا جواب در کجا شروع میشود و در کجا ختم میشود اما چون در فارسی نمیتوان شروع هر سوال یا جواب را با حرف بزرگ مشخص کرد چاره ای نبود که در پایان هر سوال و جواب بجای ویرگول متن لاتین در فارسی از نقطه استفاده شود تا به این ترتیب سوال ها و جواب  ها از یکدیگر جدا شود.

سال مرگ ریکاردو ریش

(1) آرکی تایپ به معنای الگو، مدل یا نمادی است که برای توضیح و تشریح یک مفهوم از آن استفاده می شود

پادکست معرفی و مقدمه کتاب تاریخ محاصره لیسبون را بشنوید:

7 رای
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars
4,43/5
Loading...

مقالات و نقدهای مشابه

مشاهده همه

جدیدترین کتاب‌های صوتی

مشاهده همه
دیدگاه ها

لطفا دیدگاهتان را بنویسید

ایمیل شما منتشر نخواهد شد

من ربات نیستم *در حال بارگیری کپچا پلاس ...