معرفی 13 رمان فلسفی مشهور
برترین رمانهای فلسفی جهان
معرفی برترین رمانهای فلسفی جهان به قلم نویسندگان و فلاسفه مشهوری مانند سارتر ، یالوم ، کافکا ، نیچه و … به انتخاب مراجع رسمی چاپ و نشر کتاب مانند آمازون ، نیویورک تایمز و سایت goodreads
عشق به دانستن و پرسشگری، احساسی پایانناپذیر در بشر است. از روزی که بشر خود را در جهان شناخت، به دنبال پاسخ سوالات اساسی خود بوده است. من که هستم؟ آمدنم بهر چه بود؟ این سوالات و این عشق به دانایی در اصطلاح علوم انسانی به فلسفه شهرت دارد.
کلمه فلسفه، میراث اصلی سقراط و شاگرد خلفش، افلاطون بود. دو اندیشمند یونانی که با شروع پرسش سوالات اساسی از هم عصران خود و تلاش برای یافتن پاسخ آنها سیر فلسفه را به صورت جدی آغاز کردند.
در طی قرنها پس از افلاطون، اندیشمندان بسیاری این راه را ادامه دادند. برخی متون فلسفی نوشتند و برخی به تحلیل ریاضی جهان پرداختند. در این بین، برخی تلاش کردند از طریق داستان و رمان هم پاسخ سوالات را بدهند و هم دیگران را با فلسفه آشنا نمایند.
در این مطلب گذری بر برترین رمانهای فلسفی جهان خواهیم داشت. رمانهایی که به دنبال پاسخ پرسشهای اساسی بشر هستند.
- اگر دوستدار مطالعات فلسفی هستید میتوانید نوشته بهترین کتاب های فلسفی را مطالعه بفرمایید
- اگر نوآموز فلسفه هستید میتوانید معرفی بهترین کتاب های مقدماتی فلسفه را بخوانید
چرا باید رمانهای فلسفی را بخوانیم؟
فلسفه در ذات خود دشوار و سنگین است. علت آن، پرداختن به موضوعاتی غیر از مسائل روزمره انسانی است. رمان های فلسفی مسائلی نظیر حقیقت وجود، اخلاق، عوالم روحانی و… را بررسی میکنند.
بسیاری از فلاسفه، نظریات خود را بدون توجه به درک عمومی مخاطبان نوشتهاند. به عنوان مثال، نوشتههای دکارت، نیچه و کانت مطالبی بسیار سنگین است. درک و فهم کامل آنها نیاز به ماهها یا شاید سالها مطالعه دارد.
اما رمان های فلسفی اغلب با رویکردی دیگر نوشته شدهاند. نویسندگان این آثار سعی کردهاند با تکیه بر جذابیت روایتهای داستانی، از دشواریهای متون فلسفی بکاهند.
اگرچه رمان های فلسفی به سادگی رمانهای معمول نیست و اغلب پیچیدگیهای خاص خود را به دلیل مضمون متفاوتشان دارند. اما خواندن رمان فلسفی بینشی در فرد ایجاد میکند که بتواند بیشتر با سوالات اساسی در زندگی آشنا شود.
برخی از این رمانها، به بررسی پاسخهای اندیشمندان و فلاسفه بزرگ جهان نیز پرداختهاند. در ادامه، 14 مورد از برترین رمان های فلسفی جهان را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.
برترین رمانهای فلسفی جهان
1- دنیای سوفی نوشته یوستین گرودر؛ تاریخ فلسفه برای همه
سوفی، دختر کوچکی است که در یک ماجرای سورئال (فراواقعی) قرار میگیرد. یک روز که این دختربچه به خانه میآید، نامهای در صندوق پست خانه میبیند که خطاب به اوست.
دریافت این نامه کلید ورود به قصهای عجیب و بسیار جالب درباره تاریخ فلسفه است. قصهای که او را در یک دنیای خیالی از یونان باستان تا ناخودآگاه فروید میکشاند.
دنیای سوفی (Sofie’s world ) در سال 1991 نوشته شد.
این کتاب از پرفروشترین رمان های فلسفی جهان و جزو برترین آثار برای درک ساده فلسفه است. یوستین گوردر (Jostein Gaarder) نویسنده این کتاب، خود در نروژ استاد فلسفه بوده است. هدف او از نگارش این کتاب، تهیه منبعی با زبان ساده برای دانشجویان فلسفه بود. خواندن این کتاب برای تمامی افرادی که به دنبال شروع که یک تغییر در نگرش خود به زندگی هستند توصیه میشود.
2- تهوع نوشته ژان پل سارتر ؛ آینهی تفکرات اگزیستانسیالیستی
تهوع (Nausea) داستان آنتوان روکانتن، نویسنده فرانسوی است که از وجود خودش وحشت دارد. در این رمان که دفتر خاطرات وی است او به طرز وسواسی هر احساس خود را فهرست میکند. افکار او به یک احساس تهوع فراگیر می رسد که «در انتهای گودال چسبناک، در انتهای زمان ما گسترش می یابد.»
ژان پل سارتر (Jean-Paul Sartre) در سال 1964 برنده جایزه نوبل ادبیات شده است، اگرچه او از پذیرفتن آن امتناع ورزید.
وی فیلسوف، منتقد، رمان نویس، درام نویس و دارای جایگاه برجستهای در ادبیات فرانسوی است.
تهوع اولین و بهترین رمان او و نقطه عطفی در داستانهای اگزیستانسیالیستی و یک اثر کلیدی قرن بیستم است. از دیگر رمانهای برجسته این نویسنده میتوان به رمان «دیوار» و «دستهای آلوده» اشاره نمود.
3- بیگانه اثر آلبر کامو؛ تصویر مردی بیگانه با عرف جامعه
رمان بیگانه (L’Étranger) روایت مردی است که از فردای مرگ مادرش سخن میگوید. مردی که رفتارهای عجیبش به خصوص در مواجهه با مرگ مادرش، از ابتدای داستان نمایان میشود.
نحوه واکنش یک شخص به موقعیتهای عادی، نظرات دیگران را بر اساس رفتار وی تعیین میکند. با این حال، هنگامی که این رفتار غیرطبیعی یا متفاوت از بقیه جامعه است باعث میشود که جامعه درباره او عقیدهای پیدا کنند که بر اساس یک رفتار باشد نه شخصیت واقعی.
در مورد نقش اول رمان بیگانه، نظرات عجیب و اظهارات غیرمنتظره، او را در این موقعیت قرار میدهد، بدون آنکه واقعاً فرصتی برای درک واقعی او بگذارد.
این موضوع به صورتی روایی، اشاره به تفاوتی است که بین حقیقت و واقعیت در بنیاد فلسفه مورد بحث قرار گرفته است.
4- افسانه سیزیف نوشته آلبرکامو؛ نقد مدرنیته و انسان متجدد
افسانه سیزیف (Le Mythe de Sisyphe) گونهای حساسیت پوچ رایج را مورد کنکاش قرار میدهد. آلبر کامو (albɛʁ kamy) در مقدمهی کتاب اذعان دارد که تلاش کرده چیزی را از قلم نیندازد. وی تاکید میکند که مفهوم پوچ به معنای مرسوم آن که به فلسفه پوچی شهرت دارد به کار نرفته است.
کتاب با پرداختن به دلایل خودکشی بشر آغاز میشود. وی میگوید تنها مشکل به راستی جدی، خودکشی است.
این که چگونه میتوان فهمید زندگی ارزش زیستن دارد یا خیر. اعتراف به اینکه از زندگی عقب افتادهایم یا آن را نمی فهمیم توصیفی برای خودشکی است.
در ادامه نویسنده به احساس پوچی و تاثیرات آن بر انسان امروزی میپردازد.
کامو تحت تأثیر فیلسوفان کیرکگور، آرتور شوپنهاور و فردریش نیچه، استدلال میکند که زندگی اساساً بی معنی است. اگرچه انسانها همچنان سعی میکنند نظم را بر هستی تحمیل کنند و به دنبال پاسخ سوالات غیرقابل پاسخ باشند.
کامو از افسانه یونانی سیزیف به عنوان استعاره برای مبارزات مداوم فرد در برابر پوچی زندگی استفاده میکند.
سیزیف خدایان را محکوم میکند تا ابد، بارها و بارها یک تخته سنگ را به بالای تپه ببرند و سنگ دوباره به پایین بیفتد. به گفته کامو، اولین قدم که فرد باید برداشته باشد پذیرفتن واقعیت این پوچ بودن است.
رمان فلسفی دیگر کامو با نام «سقوط» نیز از آثار برجسته این نویسنده است.
5- مسخ نوشته فرانتس کافکا؛ زندگی از نگاه یک سوسک
فرانتس کافکا (Franz Kafka) با ذهنی خلاق و قوهی خیال عجیب رمان مسخ (Die Verwandlung) را خلق کرده است. داستان از زبان مردی است که یک روز صبح از خواب بیدار میشود و تبدیل به یک سوسک بزرگ شده است.
توصیفهای بسیار جالب کافکا از زبان یک سوسک، این اثر فاخر را بسیار خواندنی کرده است. به اعتقاد بسیار افراد که این رمان را خواندهاند، تصور آنها نسبت به زندگی و آن چه در اطراف ما میگذرد تغییر کرده است.
جمله آغازین مسخ یکی از مشهورترین جملات ادبیات غرب شده است:
“همانطور که گرگور سامسا یک روز صبح از خوابهای ناخوشایند بیدار شد و متوجه شد که در رختخواب خود به یک حشره غول پیکر تبدیل شده است.”
توصیف رفتار خانواده وی با او و مخصوصا پدر مستبدش بسیار عجیب و خواندنی است.
اینکه وی از پرتشدن سیب توسط پدرش به سمت خود دلخور میشود. بدون شک این یکی از برترین رمانهای فلسفی جهان در طول تاریخ است.
6- وقتی نیچه گریست نوشته اروین دی یالوم
این اولین رمان اروین دی یالوم (Irvin David Yalom) در سال 1882 است.
جوزف بروئر پزشک برجسته و مربی زیگموند فروید، با استفاده از علائم درمانی اخیراً کشف شده خود را به زنی مبتلا به علائم متعدد هیستری اعمال کرده است. اما اکنون این بروئر است که به کمک نیاز دارد.
وقتی نیچه گریست (When Nietzsche Wept) اثری تاریخی است که به این سؤال «اگر نیچه روانکاوی شود، چه میشود؟ » پاسخ میدهد. به همین منظور، نیچه با بروئر ملاقات میکند.
بروئر یک پزشک واقعی و مشهور برجسته در وین در طول زندگی نیچه است. دیگر رمان فلسفی برجسته اروین دی یالوم، کتاب مساله اسپینوزا است.
7- چنین گفت زرتشت نوشته فردریش نیچه؛ یک رمان کاملا فلسفی
زرتشت نامی آشنا برای ایرانیان است. این پیامبر ایرانی پیش از اسلام، نزد فریدریش نیچه (Friedrich Wilhelm Nietzsche) فیلسوف آلمانی، از ارج و منزلت بالایی برخوردار بوده است. تا جایی که وی عنوان یکی از مهمترین آثار خود از را با نام او انتخاب کرده است.
چنین گفت زرتشت (Also sprach Zarathustra) داستان مردی است که به کوهستان میرود و پس از تغییراتی عرفانی برای هدایت قوم خویش به میان مردم باز میگردد.
این اثر فاخر، از مهمترین رمان های فلسفی بعد از رنسانس طبقهبندی شده است. نیچه یکی از انقلابیترین و منتقدترین متفکران فلسفه غربی بود و به همین ترتیب چنین گفت زرتشت مشهورترین و تأثیرگذارترین اثر وی است.
8- سیذارتا اثری از هرمان هسه؛ سوالات روشنفکران
سیذارتا ، پسری است که با پدرش در هند باستان زندگی میکند. همه در روستا انتظار دارند که سیذارتا مانند پدرش برهمین موفق باشد.
سیذارتا با بهترین دوست خود، گوویندا، از وجودی تقریباً بکر و دوستداشتنی لذت میبرد، اما مخفیانه ناراضی هستند. او تمام مناسک دین را انجام میدهد و آنچه را که دین میگوید را انجام میدهد.
با این وجود، او احساس میکند چیزی از دست رفته است. پدرش و بزرگان دیگر هنوز به روشنفکری نرسیده اند و او احساس میکند که ماندن در کنار آنها سوالاتی را که در مورد ماهیت وجود خود دارد حل نمیکند.
سیذارتا معتقد است که پدرش قبلاً تمام خرد موجود در جامعه را به او منتقل کرده است، اما او به دنبال چیز دیگری است. وی نتوانسته جواب سوالات خود را پیدا کند.
9- خون دیگران نوشته سیمون دوبووار؛ یک رمان اخلاقی اگزیستانسیال
این رمان بسیار موفق که در سپتامبر سال 1945 منتشر شد، یک رمان اگزیستانسیالیستی است.
یک رهبر مقاومت در طول اشغال فرانسه توسط آلمان روابط خود را با زنی که او در یک مأموریت مرگبار به آنجا فرستاده است، نقل میکند.
وقتی فرانسه وارد جنگ جهانی دوم شد، ژان با تأیید نیاز به درگیری خشونتآمیز برای ایجاد تغییر، سرباز میشود.
هلین در برابر اراده وی مقاومت میکند تا یک پست امن برای او ترتیب دهد. این موضوع ژان را به شدت عصبانی میکند و منجر به قطع رابطهی آنها میشود.
مضمون اصلی خون دیگران (Le sang des autres) ، ارتباط بین فرد آزاد و “جهان در حال آشکارشدن واقعیتهای وحشیانه” است.
یا همانطور که یکی از زندگینامههای دوبووار بیان میکند، قصد او این بود که پارادوکس آزادی که فرد تجربه کرده و روشهایی که دیگران نیز توسط فرد به عنوان اشیاء تحت تأثیر اعمال و تصمیمات خود درک می کنند را به تصویر بکشد.
10- بار هستی نوشته میلان کوندرا
میلان کوندرا (Milan Kundera) در «بار هستی» داستان زن جوانی را که عاشق مردی است روایت می کند. این مرد سرگردان بین عشق زن جوان و یکی از معشوقههای دیگرش و یک معشوقه وفادار است.
این رمان باشکوه موقعیتهای دوردست جغرافیایی را در کنار یکدیگر میچیند.
دستاورد عمده یکی از نویسندگان واقعاً بزرگ جهان، این رمان باشکوه میلان کوندرا است.
بار هستی او از شور و شوق و سیاست، کفر و عقاید، افراط و تفریط، طنز و تراژدی، همه را در بر می گیرد و همهی جنبههای وجود بشر را روشن میکند.
11- عقاید یک دلقک اثری جاودانه از هاینریش بل
نام کتاب عقاید یک دلقک (Ansichten eines Clowns) ، به خوبی و با درکی هنری جریانات ذهنی نقش اول داستان یعنی هانس اشنیر را فاش میکند. اگرچه هم از لحاظ هنری و هم مضامین، ارزیابیهای متناقضی از این کتاب میشود.
روایت پرتنش گذشته هانس از سه ساعت مهم، بیواسطه جریانی از هوشیاری را ایجاد میکند که با مکالمات تلفنی وی علامتگذاری شده و باعث میشود خاطرات هانس از کودکی خود در جنگ جهانی دوم و زندگی وی به عنوان یک شخص خارج از کشور در دوره پس از جنگ بازآفرینی شود.
12- کیمیاگر اثر پائولو کوئیلو؛ عرفان یا فلسفه؟
کیمیاگر (The Alchemist) با ترکیبی از جادو، عرفان، خرد و شگفتی به یک داستان الهام بخش مدرن تبدیل شده است.
میلیونها نسخه از این کتاب در سراسر جهان به فروش رسیده و زندگی خوانندگان بیشماری را در سراسر نسلها متحول کرده است.
شاهکار پائولو کوئلیو (Paulo Coelho) داستان عرفانی سانتیاگو، پسر چوپان را نشان میدهد که در جستجوی یک گنج دنیوی آرزوی سفری را دارد.
تلاش او باعث میشود تا او از ثروتی که تصور میکرد، به ثروتهای بسیار متفاوت و بسیار رضایت بخشتری برسد.
13- کوری اثری از ژوزف ساراماگو
کوری (Ensaio sobre a Cegueira) داستان یک بیماری همهگیر نابینایی است که تقریباً همه را در یک شهر ناشناس تحت تأثیر قرار داده است. در پی این بیماری به سرعت یک سقوط اجتماعی رخ میدهد.
بعدها رمان بینایی در ادامه رمان کوری از همین نویسنده منتشر شد. در رمان بینایی، نویسنده داستان یک انتخابات عجیب را به تصویر میکشد.
انتخاباتی که اکثر افراد در آن، رایهای سفید به صندوق میاندازند. در ادامه داستان، این آرا منجر به ایجاد شرایط سرکوب و اختناق در شهر میشود.